O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Jizzax viloyat kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Oksidlanishga qarshi qo‘shilmalar. Uzel va agregatlarni ishlatishda
to‘planadigan oksidlanish mahsullari qurum, lok hosil
bo‘lishining, shuningdek, detallarning korrozion yeyilishi tezlashishining
asosiy sababchisidir. Shuning uchun harorat ta’siriga chidamli
moylar ishlab chiqarish zarurati tug‘iladi. Yuvuvchi disperslovchi qo‘shilmalar. Moyning oksidlanish
mahsulotlari va iflosliklarni erimagan holda tutib, dvigatel detallarining
kerakli tozaligini ta’minlash xususiyati yuvish xossalari deb
ataladi. Qo‘shilmalar qo‘shilmagan motor moylarining bu xossasi
taxminan bir xil va yetarli darajada emas. Dvigatel detallari harorati
yuqori bo‘lganligi tufayli ular bunday moyda ishlay olmaydi:
moyning oksidlanishi natijasida zarralari o‘zaro birikib yiriklashib,
silindr-porshen guruhining issiq detallariga o‘tiradi, ya’ni lok va
qurum hosil bo‘lishi natijasida ular tezda ishdan chiqadi, shuning
uchun buning oldini olish maqsadida moylarga yuvish qo‘shilmalari
qo‘shiladi. Yeyilishga va tirnalishga qarshi qo‘shilmalar. Detallarning
ishchi yuzalarida mustahkam moy pardasini hosil bo‘lishini ta’minlash
uchun moy yuqori moylash xususiyatiga va sirt aktivligiga ega
bo‘lishi lozim. Moyning bu xususiyatini yaxshilashda foydalaniladigan
qo‘shilmalar quyidagi turlarga bo‘iinadi: antifriksion, yeyilishga
qarshi va tirnalishga qarshi.
Antifriksion qo‘shilmalar sifatida quyidagi sirt-aktiv moddalar
ishlatiladi: tabiiy yog‘lar, yog‘li kislotalar, ularning efirlari va smolalari.
Yeyilishga qarshi qo‘shilmalar tarkibida harorat oshishi bilan
ishqalanuvchi sirtlarning yopishib qolishiga qarshilik ko‘rsatuvchi pardalar hosil qiluvchi sirt-aktiv moddalar bo‘ladi. Bunday qo‘shilmalar
jumlasiga tarkibida passiv oltingugurt va fosfor kislotasi efiri
bo‘lgan birikmalar kiradi.
Tirnalishga qarshi qo‘shilmalar ishlatilganida, ularning parchalanishidan
hosil bo‘lgan mahsulot yuqori ishqalanish haroratida
metallga ta’sir etadi. Natijada sof metallga nisbatan yemirilishga
qarshiligi kam, erish harorati past birikmalar hosil bo‘ladi va
ishqalanayotgan sirtlarning bir-biriga yopishishining oldini oladi.
Tirnalishga qarshi qo‘shilma sifatida oltingugurt, fosfor va xlordan
foydalanish mumkin.