Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

6.4. Internet sohasidagi standartlar 
 
Internet tarmogʻi ishlashini tartibga soluvchi markaziy tashkilot mavjud emas, 
lekin maʻlum bir fundamental prinsiplarni oʻrnatuvchi va tarmoq ishlashini 
boshqaruvchilar mavjud. Oʻz falsafasi boʻyicha Internet tarmogʻi avtonomdir va 
xatto anarxiyalikdir; oqibat natijada bu uning qudrati va zaifligidir. 
Bir qator tashkilotlar mavjudki, ular Internetni maʻmuriylashtirish va qoʻllab-
quvvatlashda boʻyicha turli tadbirlarda qatnashadilar. Mazkur kitob kontekstida 
bunday tashkilotlar qatorida quyidagilarni aytib oʻtish lozim: CERT, IAV, IETF, 
IESG, IRTF, ICANN va The Internet Society (ISOC sifatida maʻlum boʻlgan, 
Internet jamiyati). 
Kompyuter himoyasi buzilishiga eʻtibor beradigan guruh (CERT) - Karnegi-
Mellona Universitetining ekspertlar guruhi, ular Internet tarmogʻida kompyuter 
himoyasi buzilishi bilan bogʻliq masalalarga javob berishadi. CERT 1998 yilning
noyabrida ARPA tomonidan oʻz-oʻzidan koʻpayuvchi virusli dasturlarni paydo 
boʻlishi bilan bogʻliq bir qator insidentlarga reaksiya sifatida tashkil etildi.
Internet arxitekturasi boʻyicha Kengash(IAB), dastlab – Internet tarmogʻining 
koordinatsion Kengashi – tarkibi 12 ekspertdan iborat koʻngilli organ, ular Internet 
ehtiyojlariga yordam berish uchun oʻzlarining kompaniyalari-sponsorlari 
resurslaridan foydalanishadi. IAB ikkita muammoli (ishchi) guruhlar: IETF va 
IRTF faoliyatini nazoratlaydi va koordinatsiyalaydi. Natijada bu tashkilotlar texnik 
siyosat va ishchi yoʻnalishni ishlab chiqaradi. 

---

154 
Internetning injenerlik muammolari guruhi (IETF) ustivorliklarni aniqlaydi, 
oʻrnatadi va qisqa muddatli masalalar va muammolar, jumladan protokollar, 
arxitektura va ekspluatatsiya boʻyicha yyechimlar ishlab chiqadi. Taklif etilgan 
standartlar Internetda Soʻrovlar, kommentariyalar va takliflar (RFC) koʻrinishida 
eʻlon qilinadi. Standartning oxirgi versiyasi ishlab chiqilgandan soʻng u tasdiqlash 
uchun Internet injenerlarini boshqarish guruhiga(IESG) kelib tushadi. 
Internetning ilmiy-tadqiqot muammoviy guruhi (IRTF) uzoq muddatli 
masalalar, jumladan manzillash sxemalari va texnologiyalar bilan shugʻullanadi. 
Ismlar va raqamlarni berish boʻyicha Internet korporatsiya (ICANN)- 1999 
yilda tashkil etilgan notijorat tashkilot. ICANN portlarning umumiy maʻlum 
boʻlgan nomerlarini taqsimlash, IP-manzillarni boshqarish va domen ismlarini 
berish boʻyicha IANA federal organining vakolatlarini oʻziga olish uchun tashkil 
etildi. Portlar nomerlari 0 dan 65 536 gacha diapazondagi 16-bitli kattaliklarni 
tashkil etadi. Umumiy maʻlum boʻlgan portlar 0 dan 1 023 gacha diapazon ichidagi 
raqamlar bilan nomerlanadi va tizimiy jarayonlar yoki amaliy dasturlarda 
foydalaniladi. Umumiy maʻlum boʻlgan portlar misollar koʻrsatish mumkin: SMTP 
(Pochtani uzatish oddiy protokol), protokoli uchun 25 port, HTTP (Gipertekstli 
transport protokoli) protokol uchun 80 port Telnet Distansion xizmati uchun 107 
port. TCP/IP protokoli bazazidagi Internet mijoz/server muxitida, server amaliy 
daraja protokolini hisobga olib, portlarni belgilaydi, u mijoz darajasida bajariladi. 
Shuningdek, ICANN kompyuterlarni Internetga joylashtirishni xoxlagan 
tashkilotlarga IP-manzilni belgilaydi;IP - manzillar soni tashkilot hajmiga bogʻliq.