Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

PBX (Private Branch Exchange)
va 
LHT (Local Area Network)
. Lokal tarmoqlar oʻz navbatida kliyent-server va 
piring(peer-to-peer) tipdagi boʻlishi mumkin. LHT tarkibiga tarmoq kabeli, 
interfeys kartalari, operatsion sistemalar, umumiy foydalanish qurilmalari, 
koʻprik(bridge) va shlyuz(gateway)lar kiradi.
Katta tarmoqlar ham foydali boʻlishiga qaramasdan, koʻpgina kompaniyalar 
bir bino hududidagi qurilma va kompyuterlarni lokal tarmoqlarni birlashtirishni 
afzal koʻrishadi.
PBX (Private Branch Exchange)
. Bino doirasidagi telefon simlari orqali 
aloqa qilishga asoslangan lokal tarmoq. U tashqi telefon liniyasiga ham ulanishi 
mumkin. Bu eski texnologiya boʻlib, hozirda qoʻllanilmaydi. Tezligi past. 
LHT (Local Area Network).
LHT esa odatda aloqa kanaliga ega boʻlishi 
kerak. Bu kanal simli yoki simsiz boʻlishi mumkin. LHT kommunikatsion 

---

99 
aloqalar, tarmoq operatsion sistemasi, shaxsiy kompyuterlar yoki ishchi 
stantsiyalar, serverlar va boshqa umumiy foydalanishga moʻljallangan 
qurilmalardan iborat. Bu qurilmalarga printerlar, skanerlar va saqlash qurilmalari 
kirishi mumkin. Katta tarmoqlardan farqli oʻlaroq LHTlarda host-kompyutyerdan 
foydalanilmaydi. 
Lokal hisoblash tarmogʻi (LHT) bu kabelli yoki simsiz maxsus komponentlar 
yordamida apparatli va dasturli taʻminotda shaxsiy kompyuter (ShK) hamda 
atrofdagi qurilmalarni birlashtirish.
LHT ning oddiy formasi ikkita ShK. Ular oʻzaro tarmoqli kabel (yoki 
radiotoʻlqin) orqali bir-biri bilan bogʻlangan boʻlib, oʻzining resurslaridan birga 
foydalanishlari mumkin (maʻlumotlar, xotira, printer, faks, skanner, dasturlar, 
modem va h. k.). Bir nechta personal kompyuterlarni bitta printerga ulash mumkin. 
Bu prinsip bugungi kunda ham qoʻllanib keladi. 
Keyin birinchi Disk-Server (Disk-Servis) yaratildi. Bu markaziy kompyuter 
boʻlib, bir nechta ishchi stansiyalar bilan ulangan. Markaziy kompyutyerda 
operatsion tizim oʻrnatildi va bu bir nechta ishchi stansiyalarga (clients) bir vaqtda 
kirish imkoniyati yaratildi. Maʻlum bir resurslarga ulangan ishchi stansiyalarni 
kirish imkoniyatlarini chegaralab qoʻyish xususiyatlarga Disk-serverlar ega edi. 
Bunday serverlarga texnik xizmat va xizmat koʻrsatish katta xarajatlar talab 
qilinar edi, chunki ishchi stansiyalar boshqarar edi. Keyinchalik disk-serverlarni 
faylli serverlar (File-Server) bilan almashtirishdi. Bunda boshqarish vazifalarini 
server oʻziga oldi. Ishchi stansiya resurslariga kirishni qoʻshimcha chegaralash 
uchun yangi imkoniyatlar tugʻildi. Yakka ShK afzalligi bu koʻp sonli amaliy 
dasturlar bilan avtonomli ishlash. Buning uchun unga markaziy kompyuter 
resurslariga kirish kerak emas. Bunday ishlashni kamchiligi esa, qayta ishlangan 
maʻlumotlarni saqlash lokal tariqasida boʻladi. Yaʻni, bu maʻlumotlar bilan boshqa 
foydalanuvchilar ham ishlamoqchi boʻlsa, ularni avval saqlash kerak yoki diskga 
nusxa koʻchirish kerak.