O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 

---

 

Innovatsion texnologiyalar №4 (28) 2017 y.
56 
_____________________IQTISODIYOT / ЭКОНОМИКА____________________
Реал ва молиявий секторларнинг “алоҳидалашиш”и терминини ишлатишда бу икки 
секторнинг бутунлай бир-биридан ажралган ҳолда фаолияти тушунилмаслиги лозим. Бу ерда 
гап икки сектор ўртасида фарқлар мавжудлигига қарамасдан умумий мураккаб алоқадорлик 
мавжудлиги ҳақида бормоқда. 
Молиявий секторнинг реал сектордан алоҳидалашуви гипотезаси остида икки асос 
ётади: 
-
молиявий бозорлар ўсиш суръатлари шунга мос реал иқтисодиёт кўрсаткичларидан 
юқоридир; 
-
молиявий бозорларга ўз функцияларини меъёрида бажаришдан четлашиш хосдир. 
Юқоридаги икки асос ўртасидаги сабаб-оқибат алоқадорлигидан келиб чиқиб, 
молиявий секторнинг реал сектордан ажралишининг қуйидаги йўналишларини ажратиб 
бериш мумкин: 
-
молиявий бозорларнинг либераллашуви; 
-
миллий иқтисодиётнинг байналминаллашуви, молиявий тенгсизликнинг кучайиши; 
-
капиталнинг ноишлаб чиқариш мақсадларида фойдаланилиши; 
-
трансакцион харажатларнинг камайиши ва бошқалар. 
Жаҳон тажрибасида молиявий секторнинг реал сектордан алоҳидалашуви қуйидаги 
жиҳатларда намоён бўлади: 
-
молиявий сектордаги пул айланиши реал сектордаги пул айланиши кўрсаткичидан 
юқорилиги; 
-
молиявий активларнинг реал активлардан кўплиги; 
-
кредитлар ҳажмининг шунга мос қўшилган қийматлар кўрсаткичидан юқорилигидир. 
Банк кредитлари иқтисодий тараққиётни таъминловчи муҳим манбадан бири 
ҳисобланади. Тижорат банклари томонидан иқтисодиётнинг реал секторини кредитлаш 
кўламининг оширилиши ушбу секторни ривожлантириб, уларнинг мамлакат ЯИМдаги 
улушини оширишга замин яратади. Банк кредитлари хўжалик юритувчи субъектларнинг 
айланма маблағларини тўлдириш ва уларни асосий воситалар билан қуроллантиришга 
йўналтирилади. Бундан ташқари, аҳолининг турли истеъмол товарларни сотиб олиши ва 
хизматлардан фойдаланишининг воситаси ҳисобланади 
Миллий иқтисодиётимизнинг реал секторига йўналтирилган кредитлар таҳлили 
натижасида уларнинг ҳажми 2016 йилда 25,1 фоизга ошиб, 53,4 трлн. сўмга етганлигини 
кўришимиз мумкин. Берилган кредитларнинг 80 фоизини инвестициявий мақсадларга 
йўналтирилган узоқ муддатли кредитлар ташкил этди. 
Реал секторни кредитлаш борадаги ишларни жадаллаштириш мақсадида Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг 2015 йил 26 октябрдаги ПҚ-2420-сонли Қарорига мувофиқ, 
2016 йил давомида Ташқи иқтисодий фаолият миллий банкининг устав капиталига 75,0 
млрд. сўм, «Агробанк» АТБ устав капиталига 50,0 млрд. сўм, «Микрокредитбанк» АТБ устав 
капиталига 25 млрд. сўм ва «Қишлоқ қурилиш банк» АТБ устав капиталига 25 млрд. сўмлик 
маблағларнинг жойлаштирилиши таъминланди [2]. 
Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 21 декабрдаги 
ПҚ-2454-сонли Қарори талабларидан келиб чиққан ҳолда тижорат банклари томонидан банк 
устав капиталининг 15 фоизидан кам бўлмаган қисмини хорижий инвесторларга сотиш 
юзасидан ўтган давр мобайнида зарурий чора-тадбирлар амалга оширилди [3]. 
Тижорат банкларининг умумий капитали ва депозит базасининг янада 
мустаҳкамланиши, уларнинг иқтисодиётдаги ишлаб чиқариш жараёнларини молиявий 
қўллаб-қувватлаш, инвестицион фаолликни рағбатлантиришни ички манбалар ҳисобига 
амалга ошириш имкониятларини кенгайтириб, банк тизими активларининг сифат ҳамда 
миқдор жиҳатдан ошишига хизмат қилмоқда. Тижорат банклари активларининг умумий

---