O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Radioaktiv ifloslanish. Yadro aslahaning bu ta’sir omili boshqa shikastlovchi omil ichida alohida o’rin tutib, uning ta’sir doirasi nafaqat aslaha portlatilgan xudud, balki o’nlab, yuzlab uzoqlikdagi joylarni o’z ichiga oladi. Bu omil uzoq vaqt davomida katta xududni zararlab, insonlarga, hayvonot dunyosiga qattiq shikast yetkazadi. Radioaktiv zararlanishning manbai yadroviy portlovchi moddaning parchalangan qismlari, parchalanmagan yadroviy zaryadlar, aktivlangan tosh, tuproqlardan tashkil topgan bulut hisoblanadi. Bularning hammasi atmosferaga ko’tarilib eng yuqori balandlikka yetgandan keyin turg’unlashadi va metyerologik sharoitlarga qarab, har xil uzoqlikka tarqalib, yerga tushadi va o’sha yerdagi jamiki narsalarni zararlaydi.

1-misol. Obyekt da yadroviy portlashdan 2 soat keyin nurlanish dozasi o’lchanadi - R₂=100rad/soat. Yadroviy portlashdan bir soat keyin nurlanish dozasi qancha bo’lganini toping ?

Yechish: Ilovadagi 1- jadvaldan foydalanib, 2 soatga to’g’ri keladigan qiymatini topamiz va u 2,30 min.ga to’g’ri keladi.

Javob: aslaha portlagandan 1 soatdan keyingi nurlanish dozasi 230 R/soat.

2- misol. Radiatsiyaviy avariyadan keyin ionlashtiruvchi nurlanish 40 rad / soat bo’lib, 2 soatdan keyin o’lchanganda 20 rad/soatni tashkil qildi. Shu hududda harakatlanuvchan FM tizimlarining ishlash uchun ruxsat etilgan vaqtni toping ?

Yechish:

Keltirilgan formuladan foydalanamiz. Masala shartidagi qiymatlarni formulaga qo’ysak:

Bu erda:

Doxir	-shikastlangan hududdagi oxirgi o’lchangan radiatsiya darajasi;
Dbosh	-boshlang’ich radiatsiya darajasi, rad;
Ksus	- radiatsiyani susaytirish koeffitsiyenti.

Ilovadagi 2-jadvaldan foydalanib, topilgan qiymatga to’g’ri keladigan vaqt aniqlanadi. Yani 4 soat 6 daqiqa davomida fuqarolar muhofazasining xizmatchilari 20 rad/soatli shikastlangan hududda ishlarini olib borishlari mumkin.