O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika Universiteti Olmaliq filiali

3.7- rasm. Uch fazali nul sxemali o‘zgartgich BO‘-D tizimi: a — tizim kuchli zanjirining soddalashtirilgan prinsipial sxemasi; b — ekvivalent sxemasi.
Ko‘p kanalli tizimda impulslami faza surilishi har bir kanalda o‘zining FSQ orqali amalga oshiriladi (3.7- rasm, b).

Zamonaviy boshqarish tizimlari 3.6- rasmda foy- dalanilgan «vertikal» boshqarish prinsipi bo‘yicha qurilmoqda. Bu holda boshqarish kuchlanishi ustun kuchlanishi bilan taqqoslanadi. Kuchlanishni o‘zgartirish bilan faza surilishini olish mumkin.

Uch fazali nol sxemali o‘zgartgich-dvigatel tizimi- dagi jarayonlar va tizimning statik tavsiflarini ko‘rib chiqamiz. Ekvivalent sxemada (3.7- rasm, b) quyida- gi belgilashlar qabul qilingan: e2a, e2b, e2s — EYK laming oniy qiymatlari, bu EYK kuchli transformator ikkilamchi chulg‘amlarining fazalarida hosil bo‘ladi: ia, ib, is — ventillardan o‘tayotgan toklaming oniy qiymatlari: Ud va /d — o'zgartgich chiqishidagi to‘g‘rilangan tok va kuchlanishning oniy qiymatlari: /d — to‘g‘rilangan tokning o‘rtacha qiymati: ru va X{r — transformator fazalari qarshiliklarining aktiv va induktiv tashkil etuvchilarini uning ikkilamchi zanjiriga keltirilgan qiymatlari:

bu yerda: Rx va R2 — transformator fazasi birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlari qarshiliklarining aktiv tashkil etuvchilari, Xx va X2 — mos ravishdagi qarshilildaming induktiv tashkil etuvchilari; w, va w2 — birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlaming o‘ramlar soni.

To‘g‘rilangan EYK o‘rtacha qiymati quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:


bu yerda: EAmax-a = 0 bo‘lgandagi maksimal EYK quyidagicha aniqlanadi:

Bu yerda: E2-q = 1 bo‘lganda transformator ikki- lamchi chulg‘ami EYK ning faza qiymati, q = 2 bo‘lganda esa liniya EYK ning qiymati olinadi.

BT-D tizimi yakor zanjiridan umumiy kuchlanish tushishi ventildagi kommutatsiya jarayonidagi kuchlanish tushishi A Ux, ventilning ochiq holdagi kuchlanish tushishi ALA (dvigatel cho‘tkalaridan kuchlanish tushishi hisobga olinganda), transformator aktiv qarshiliklaridagi kuchlanish tushishi A Ur, reak- tor aktiv qarshiliklaridagi kuchlanish tushishi ALAp va yakordagi kuchlanish tushishi AU yig‘indisiga teng.

B T-D tizimi parametrlarini aniqlaymiz. Kuchlanish tushishi A/b o‘zgartgichning taktiga bog‘liq ALA = qUm + AU. 0‘zgartgichningbir takth sxemasida A/r kuchlanish tushishi:
Berilgan a qiymatida kommutatsiya burchagi y ni quyidagi ko‘rinishda aniqlaymiz:

Agarda y burchak 20—30° dan ortmasa, u holda ymq << 4л bo‘ladi va shuning uchun AC/~ rjd deb qabul qilinadi.

U ch fazali nol sxema uchun kuchlanishning kamayi- shi ventШardagi kommutatsiya jarayoni bilan bog‘liq. Bu kuchlanishni quyidagi formla bo‘yicha aniqlamiz:

Shunday qilib, to‘g‘rilangan kuchlanishning o‘rtacha qiymati Ud uchun boshqariluvchi o‘zgartgichning uch fazali nol sxemasida (m = 3, q = 1), (3.8) ifodalardan foydalanib quyidagini olamiz:

bu yerda: Rekv, = rtr(l-0,238y) + 0,4782(r; y- kommutatsiya burchagi, rad.

Uch fazali ko‘priksimon sxemali boshqariluvchi to‘g‘rilagich (m = 3 va q = 2) to‘g‘rilangan kuchlani- shining 0‘rtacha qiymatini hisoblash uchun (3.9) ifo- dani quyidagi ko‘rinishda yozamiz:

Ud = 2,34^cos a-AUy-Reky 2, Id, (3.10) bu yerda: Rekyl= rtr(l-0,476y) + 0,956^r.

Olingan ifodalar, mexanik tavsiflami hisoblash va yuritmaning rostlash xususiyatini baholash imkoniya- tini beradi.