O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika Universiteti Olmaliq filiali

Uzatish qurilmalari (UQ) o‘zining konstruktiv va funksional tuzilishi bo‘yicha turlicha bo‘ladi (2- rasm).

Reduktor (2- rasm, ä) harakatni wkir dan a)chiq ga uzatayotganda burchak tezligini o‘zgartiradi. Reduktoming har bir elementi o‘zining burchak tezligi co|(om, ularga mos bo‘lgan inersiya mo- menti Jm hamda ayrim uzatish pog‘onalardagi uzatish nisbati bilan tavsiflanadi, masalan,

/l = (dkir/cdi, (1)

bu yerda: cokir va a>, — mos ravishda, yetakchi va yetaklanadigan o‘qlarning burchak tezliklari.

Tishli-reyka uzatkich (2-rasm, b) oe burchak tezlik bilan aylanayotgan tishli g‘ildirakning aylan- ma harakatini reykaning chiziqli tezlik v ga teng bo‘lgan chiziqli harakatiga aylantirib beradi. Bu holda uzatish nisbati
J= ü)R/v.

Xuddi shu formula yordamida yuk ko‘tarish qurilmasining (2- rasm, e) uzatish nisbati aniqla- nadi.

Krivoship shatun mexanizmi (2-rasm, d) o‘zgarmas burchak tezlik w bilan aylanayotgan krivoshipning aylanma harakatini polzunning V(t) o'zgamvchan chiziqli ilgarilama qaytma harakatiga aylantirib beradi.

Zamonaviy dastgoh yuritmalarida ko‘pincha «vint tebranish gaykasi» uzatish qurilmalaridan (2- rasm,) foydalaniladi. Odatda, zoldirli gayka 1 silji yotgan uzel 2 ga qattiq mahkamlangan va 3 vint aylanishi natijasida uzel 2 uning bo‘ylamasi bo‘yicha siljiydi. Bunday UQ yuqori aniqlikka ega bo‘lib, ijrochi mexanizmni 2,0—2,5 m ga siljitadi. Katta chiziqli siljitish uchun tishli reyka uzatkichi qo'llaniladi.

Yuqorida ko‘rsatilgan uzatkichlardan tashqari UQ ning to‘lqinli uzatkichlar, planetar reduktorlar, tasmali uzatkichlar va boshqa turlari qo‘llaniladi.