O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

	Qattiq materiallar Jun Sement Shisha Granit Po’lat 1.76 0.88 0.84 0.79 0.45
Ob’ekt issiqroq, ya’ni ∆T musbat bo‘lganda q > 0 (ob’ekt issiqlikni yutmoqda) va aksincha, ob’ekt sovuqroq bo‘lsa, ∆T manfiy va q < 0. 6.2 jadvalda ayrim elementlar, birikmalar va materiallarning solishtirma issiqlik sig‘imlari keltirilgan. Metallarning issiqlik sig‘imi nisbatan kichik, suv esa juda katta issiqlik sig‘imiga ega. Molyar issiqlik sig‘imi juda muxim kattalikdir: S = q /massa ∙∆T (J/mol∙K) Suv uchun molyar issiqlik sig‘imini topish uchun solishtirma issiqlik sig‘imini suvning molyar massasiga ko‘paytirish kerak: СН2O(s) = 4,184 J/g∙K x 18,02 g/1mol = 75,40 J/mol Muammo: Misning qavati 125 g massaga ega. Ushbu qavatning temperaturasini 25^oC dan 320^oC gacha ko‘tarish uchun qancha issiqlik talab qilinadi? Misniing solishtirma issiqlik sig‘imi 0,387 J/g∙K. Echish: ∆T va q ning qiymatlari hisoblanadi: ∆T = Toxirgi – T boshl. = 300 -25 = 275^oC q = C. x massa(g) x ∆T = 0,387 J/g∙K∙125 g.
6.7 rasm. Kalotimetr. Bu qurilma doimiy bosimda issiqlik effektini o’lchaydi.	Kalorimetrlarning ikkita umumiy turlari Kalorimetr kimyoviy yoki fizikaviy jarayonlar davomida chiqayotgan yoki yutilayotgan issiqlikni o‘lchash uchun mo‘ljallangan. Ikki tur kalorimetrni ko‘rib chiqamiz – bittasi o‘zgarmas bosimdagi issiqlikni, ikkinchisi esa o‘zgarmas hajmdagi issiqlikni o‘lchashga asoslangan.

O‘zgarmas bosimdagi kalorimetriya. O‘zgarmas bosimda boradigan jarayonlar uchun issiqlik o‘tishi (q_p) sxemasi 6.7 rasmda keltirilgan oddiy kalorimetrda o‘lchanishi mumkin. Ushbu qurilma suvda eruvchan yoki u bilan ta’sirlashmaydigan qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlashda ishlatiladi. Qattiq jism tortiladi, ma’lum temperaturagacha qizdiriladi va massa hamda temperaturasi aniq bo‘lgan suvga tushiriladi. Aralashtirilgandan keyin suv va qattiq jismning temperaturalari o‘zgaradi: - q_{qattiq jism} = q_n2o. 6.7 tenglamani hisobga olsak:
-(c_q.j. x m_q.j. x∙∆T_q.j.) = c_H2O x m_H2O ∙x ∆T_H2O
va bunda c_q.j. dan tashqari barcha keltirilgan kattaliklarning qiymatlari ma’lum bo‘lsa, c_q.j. ning qiymatini xisoblasa bo‘ladi:
c_q.j.=-c_H2Ox m_H2O ∙x ∆T_H2O/ m_q.j.x∙∆T_q.j.