|
Makroiqtisodiyotning markaziy muammosi Keyns nazariyasi uchun - darajasi va dinamikasini belgilovchi omillar, shuningdek, uning iste'mol va jamg'armalarga taqsimlanishi (keyin u kapital jamg'arish, ya'ni investitsiyaga aylanadi). Aynan iste'mol va jamg'arishning o'zgarishi bilan Keyns milliy daromadning hajmi va dinamikasini, uni amalga oshirish muammosini va to'liq bandlikka erishishni bog'ladi.
Investitsiyalar qancha ko'p bo'lsa, bugungi kunda iste'mol shunchalik kam bo'ladi va kelajakda uni ko'paytirish uchun shart va shartlar shunchalik muhim bo'ladi. Mantiqiy narsani izlash jamg'arma va iste'mol o'rtasidagi nisbat- doimiy qarama-qarshiliklardan biri va ayni paytda ishlab chiqarishni takomillashtirish, milliy mahsulotni ko'paytirish sharti.
Agar jamg'armalar investitsiyalardan ortiq bo'lsa, unda mamlakatning potentsial iqtisodiy o'sishi to'liq amalga oshirilmaydi. Agar investitsiya talabi jamg'armalar miqdoridan oshib ketsa, bu iqtisodiyotning "haddan tashqari qizib ketishiga" olib keladi, narxlarning inflyatsion o'sishiga va chet eldan qarz olishga yordam beradi.
Barcha Keyns modellari jamg'arma va investitsiyalar o'rtasidagi umumiy munosabatga ega. Milliy daromadning o'sish sur'ati jamg'arish sur'ati va investitsiya samaradorligiga bog'liq.
Iqtisodiyotdagi neokeynscha modellar ichida eng mashhurlari ingliz iqtisodchisi Roy Xarrod (1900-1978) va rus kelib chiqishi amerikalik iqtisodchi Yevsey Domar (1914-1997) tomonidan yaratilgan iqtisodiy o'sish modellaridir. Ular tomonidan taklif etilgan modellarning variantlari juda o'xshash bo'lib, ular barqaror iqtisodiy o'sishning uzoq davrini tahlil qiladi, uning asosiy shartlaridan biri jamg'arma va investitsiyalarning tengligi (). Biroq, uzoq muddatda bugungi jamg'arma va ertangi sarmoya o'rtasida farq paydo bo'ladi. Bir qator sabablarga ko'ra, barcha jamg'armalar investitsiyalarga aylantirilmaydi. Jamg'arma va investitsiyalarning darajasi va dinamikasi turli omillar ta'siriga bog'liq. Agar jamg'armalar asosan daromadning o'sishi bilan belgilansa, investitsiyalar ko'plab o'zgaruvchilarga bog'liq: bozor holati, darajasi. stavka foizi, soliqqa tortish miqdori, investitsiyalardan kutilayotgan daromad.
R. Xarrodning iqtisodiy o'sishning to'liq modelida uchta qiymat o'rtasidagi bog'liqlik tahlil qilinadi: haqiqiy (), tabiiy () va kafolatlangan () o'sish sur'atlari.
Boshlanish nuqtasi haqiqiy o'sish sur'ati tenglamasi:
Aholining barcha o'sishi (bu iqtisodiy o'sishning bir omili) va mehnat unumdorligini oshirishning barcha imkoniyatlari (bu o'sishning ikkinchi omili) bilan ta'minlangan ishlab chiqarishning barqaror o'sish sur'atini Xarrod tabiiy o'sish sur'ati deb ataydi. ya'ni surunkali ishsizlik, imkoniyatlardan to'liq foydalanilmaslik va iqtisodiy inqirozlar bo'lmaganida shunday bo'lar edi. O'sishning uchinchi omili Xarrod to'plangan kapital hajmi va kapital zichligi nisbatini hisobga oladi.
Jamg'arma miqdori qancha ko'p bo'lsa, investitsiyalar shunchalik katta bo'ladi va iqtisodiy o'sish sur'ati shunchalik yuqori bo'ladi. Kapital nisbati va iqtisodiy o'sish sur'ati o'rtasidagi bog'liqlik teskari. Tabiiy o'sish sur'ati (Harrodga ko'ra) aholining o'sishi va texnologik imkoniyatlarni hisobga olgan holda iqtisodiyotning mumkin bo'lgan maksimal o'sish sur'atini ifodalaydi.
Iqtisodiy o'sishning barqaror sur'atlarida investitsion ehtiyojlar qiymat bilan ifodalanadi, bu erda o'sishning tabiiy sur'ati - asosiy fondlar va aylanma mablag'larning o'sishi bilan ifodalanadi. Qisqa va o'rta muddatli istiqbolda investitsiyalarga bo'lgan ehtiyoj, asosan, aylanma mablag'lar hajmidan kelib chiqqan holda, tsikl davomida o'zgarishi mumkin. Uzoq muddatli istiqbol nuqtai nazaridan, doimiy foiz stavkasi bilan u doimiy qiymatdir; foiz stavkasi uzoq vaqt pasayganda, u o'sadi va uzoq muddatli o'sish bilan u kamayadi.
Muvozanat shartlarini yoki uning tabiiy o'sish tezligida buzilishini ifodalovchi Xarrod tenglamasi quyidagi ko'rinishga ega:
bu erda S Y - tejash.
Aslida, bu Keyns tenglamasining modifikatsiyasi:. Farq shundaki, Keynsning fikricha, investitsiyalar hajmi / kapitalning marjinal samaradorligi (foyda darajasi) va foiz stavkasi bilan belgilanadi, Xarrod esa bu o'lchamlarni aholining o'sishi, texnologik taraqqiyot va kapital zichlik koeffitsienti bilan bog'laydi. , ya'ni asosiy va aylanma mablag'larning o'sishi bilan. Ikkala holatda ham jamg'arma miqdori jamg'armaga marjinal moyillik bilan belgilanadi.
Haqiqiy o'sish va tabiiy o'sish o'rtasidagi farqni ta'kidlab, ikkalasi orasidagi tafovutni bartaraf etish mumkinligini ta'kidlab, Xarrod yangi toifani - "kafolatlangan" o'sishni taqdim etadi. "Bu bashorat qilingan qiymat, tadbirkorlarga mos keladigan umumiy rivojlanish sur'ati: u o'tmishni baholash va kelajakka umid qilish asosida empirik tarzda aniqlanadi."
Kafolatlangan o'sish sur'ati tenglamasida miqdor o'tmishni, miqdor esa kelajakni anglatadi. bular. investitsiyalar hajmining o'sishi jamg'armalarning daromaddagi ulushiga bog'liq.
Agar haqiqiy o'sish sur'atlari bashorat qilingan kafolatlanganlarga to'g'ri kelsa, unda barqaror uzluksiz rivojlanish bo'lar edi. Biroq bozor iqtisodiyoti sharoitida bunday muvozanat juda kam uchraydi. Haqiqiy stavka kafolatlanganidan past yoki yuqori bo'lib, daromaddagi jamg'armalarning ulushi nisbatan doimiy bo'lsa-da, R. Xarrod taklif qilganidek, investitsiyalar dinamikasiga ta'sir qiladi, mos ravishda ularni pasaytiradi yoki oshiradi. Shunday qilib, R. Xarrod qisqa muddatli tsiklik tebranishlarni tushuntiradi.
Xarrod kafolatlangan va tabiiy o'sish sur'atlarini taqqoslash asosida iqtisodiy muhitdagi uzoqroq tebranishlarni tahlil qiladi va bir necha yillar davomida tiklanish yoki depressiya hukmron bo'lishini aniqlash uchun munosabat va hal qiluvchi ahamiyatga ega deb hisoblaydi.
R. Xarrodning fundamental tenglamasi deb ataladigan narsaga ko'ra
bular. barqaror kafolatlangan o'sish uchun jamg'armalarga bo'lgan haqiqiy ehtiyoj, tabiiy o'sish sur'atida bo'lgani kabi, uning ehtiyojiga tengdir. Barqaror iqtisodiy o‘sishning zaruriy shartlaridan biri jamg‘arma va investitsiyalarning tengligidir. Agar jamg'armalar investitsion talabdan oshsa, ortiqcha zaxiralar shakllanadi, asbob-uskunalar to'liq ishlatilmaydi va ishsizlar soni ko'payadi. Agar investitsion talab jamg'armalar miqdoridan oshib ketsa, bu inflyatsiya narxlarining oshishiga va iqtisodiyotning "haddan tashqari qizib ketishiga" yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
