O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

hosil bo‘ladi
, qattiq jinslarda esa egiluvchan jismlar orasidagi mexanik 
energiya birlashishi natijasida ikkala to‘lqin bir vaqtda bo‘ladi. 
Zilzilalarning Yer sharida tarqalishi. Yer sharida quruqlik va 
dengizlarda ro‘y beradigan zilzilalar o‘ziga xos ma’lum bir qonuniyat 
asosida tarqalgan. Yer sharida zilzilalar asosan ikki yirik poyasda ro‘y 
beradi. 
1. Tinch okean poyasi (hamma zilzilaning 68% i). Tinch okean-
meridianal zilzila poyasiga Kamchatka, Kuril orollari, Yaponiya va 
Avstraliyaning sharqiy qismlari hamda AQSH ning g‘arbiy qismida 
joylashgan - Tinch okean halqasidagi yerlar kiradi. 
2. O‘rta dengiz poyasi (barcha zilzilaning 20% i). O‘rta dengiz - 
ekvatorlar poyasi Rossiyaning Vladivostok shahridan boshlab Himolay 

---

89 
tog‘lari orqali (Irkutsk, Ulan-Bator va h.k.), Tyanshan va Pomirga 
(Tojikiston, O‘zbekiston, qozog‘istonning janubiy qismi, qirg‘iziston, 
Turkmaniston), Afg‘oniston, Eron orqali Kavkaz tog‘lariga borib yetadi 
va bu yerda Qora dengiz sohillari bo‘ylab ikkiga bo‘linadi: bir qismi 
shimoli-g‘arbga Qrim, Karpat, Alp, Pireneya tog‘lari orqali Atlantika 
okeaniga chiqadi, ikkinchi qismi esa janubi-g‘arbga tomon yo‘nalib, 
Turkiya sohillari, O‘rta dengizning janubiy va shimoliy sohillari bo‘ylab 
u ham Atlantika okeaniga chiqadi. Zilzilaning yana qolgan 12% i ikki 
kenja poyasga bo‘linadi. Buning biri Shimoliy Amerika, Osiyo va 
Yevropaning katta qismini o‘z ichiga oladi; ikkinchisi Janubiy Amerikani, 
Afrikani, Arabistonni, Hindistonni o‘z ichiga oladi. Bulardan tashqari, 
Atlantika okeani ostidagi poyas (vulqonli) Shpitsbergen va Islandiyadan 
Bush oroligacha cho‘ziladi. Ikkinchi poyas Afrika qit’asida Nil 
daryosidan boshlanib, qit’aning sharqiy, markaziy qismidagi uzilma va 
grabenlardan o‘tadi. Umuman olganda, butunlay zilzila bo‘lmaydigan joy 
Yer sharida yq desa bo‘ladi. Bunday joylar geologiyada platforma 
o‘lkalari kuchli va tez-tez zilzila bo‘ladigan joylar geosinklinal o‘lkalar 
deb ataladi.