O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 
 
 
 
 
 
 
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti ilmiy- 
uslubiy kengashi qaroriga muvofiq chop etildi 
 
 
 
 
Taqrizchilar:
Umarov A.Z. g.-m.f.n., O‘zMU
GGTF, GMK
dotsenti 
Agzamova I.A. ToshTDTU, GQF,GMGK dotsenti 
© Tоshkеnt dаvlаt tехnikа universitеti, 2019 

---

3 
 So‘z boshi 
 
Ushbu “Umumiy va tarixiy geologiya” fani bo‘yicha uslubiy 
qo‘llanma Qattiq foydali qazilmalar geologiyasi va razvedkasi sirtqi
ta’lim yo‘nalishi talabalariga mo‘ljallangan. “Umumiy va tarixiy 
geologiya” fani boshqa tabiiy fanlar kabi global ahamiyatga ega bo‘lib, 
talabalar uchun o‘qiladigan dastlabki nazariy fundamental - tabiiy fandir. 
Yerning tuzilishi, kelib chiqishi va rivojlanishi boshqa fanlarda 
bo‘lganidek, yangi, zamonaviy qarashlar asosida yagona jins sifatida o‘z 
aksini topgan XX asrning oxiriga kelib geologiya fanidan inqilobiy 
o‘zgarishlar o‘z nihoyasiga yetdi. Uzoq vaqt hukm surgan geosinklinallar 
nazariyasi o‘z vazifasini bajarib bo‘ldi. Uning o‘rniga litosfera plitalari 
nazariyasi kirib keldi. Qisqa vaqt ichida geologiyada yangi nazariya 
asoslari, tomonlari yangi atamalar majmui yaratildi. Bu atamalar 
jumlasiga spreding, subduksiya, kolliziya, ya’ni kengayish so‘rilish va 
to‘qnashuv tushunchalari kiritildi. Shu bilan bir qatorda litosfera plitalari 
nazariyasi kun sayin yangi ma’lumotlar bilan to‘ldirilib, nafaqat erkin 
litosferasini, balki sayyoralarimizning tarkibini, tuzilishini, kelib chiqishi 
va rivojlanishi yangi nuqtayi nazar asosida o‘rganildi. 
Qo‘llanma kosmik, geokimyoviy, izotop izlanishlar natijasida 
olingan ma’lumotlar e’tiborga olib tuzildi. 
Mustaqil O‘zbekistonimizning xomashyo bazasini yaratishda
geologlarning o‘rni katta, chunki ular mamlakatimizning yer osti 
boyliklarini o‘rganadilar. Yangi qazilma konlarini qidirib topadilar. Yer 
qa’rida yotgan foydali qazilmalarning hosil bo‘lish sharoitini va qazib 
olish usullarini bilmasdan tog‘-kon sanoatining rivojlanishi mumkin 
emas. 
Umumiy va tarixiy geologiya fanining yer osti boyliklarini topishda, 
ularni tejamli ishlatishda va atrof-muhit muhofazasida juda katta, chunki 
ekologiya hozirgi davrda yechilishi lozim bo‘lgan eng asosiy 
muammodir. 
Mualliflar qo‘llanmada O‘zbekiston Respublikasi Toshkent davlat 
texnika universiteti va Milliy Universitet, geolog olimlarining ko‘p
yillik ilmiy izlanish natijalaridan foydalanilgan. 

---

4