O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Asteroidlar.
Kichik planetalar yoki asteroidlar, asosan Mars va 
Yupiter orbitasi oralig‘ida aylanadi va bevosita qaraganda ko‘rinmaydi. 
Birinchi kichik planeta 1801--yilda kashf etilgan. Ulardan eng kattalari 
serrera - diametri 1003 km, Pallada - diametri 490 km, Vesta - diametri 
390 km, Yunona - diametri 190 km nomlari bilan ataladi. Hozirgi vaqtda 
10000 dan ortiq asteroidlar ma’lum. Milliardlab -yillar davomida 
asteroidlar, vaqti-vaqti bilan bir-birlari bilan to‘qnashadilar. 
Asteroidlarning umumiy massasi Yer massasining atiga 0,1 qismiga 
teng keladi. 
Eng yorug‘asteroid - Vesta, oltinchi yulduz kattaligidagi 
yulduzlardan yorug‘bo‘lmaydi. Eng katta asteroid - serrera.

---

18 
Bolidlar. Tabiatda juda kam uchraydigan va osmonda uchib 
o‘tadigan olov shar bolid de-yiladi. Bu hodisa, atmosferaning qalin 
qatlamlariga meteor deb ataladigan jismlar - yirik qattiq zarralarning kelib 
kirishi tufayli sodir bo‘ladi. Bolidlar ko‘pincha sezilarli darajadagi 
ko‘rinmas diametrga ega bo‘lib, ba’zida hatto kunduzi ham ko‘rinadi. 
Dindor kishilar bularni og‘zidan olov chiqariyb nafas oluvchi ajdarlar deb 
talqin qilganlar. 
Meteoritlarning hosil bo‘lishi haqida ikki xil fikr mavjud: 1. 
meteoritlar Quyosh sistemasining bir bo‘lagi; 2. meteoritlar boshqa 
yulduzlar turkumidan uchib kelgan. Metioritlar bir necha grammdan o‘n 
tonnagacha bo‘lishi mumkin. Masalan: 1947--yil Sixota-Olenga tushgan 
metiorit yomg‘irining umumiy og‘irligi 100 tonna atrofida bo‘lgan. 
Kometalar.
Vaqt-vaqti bilan fazoda ko‘rinib turadigan samoviy 
obyekt. Kometalar qattiq yadro va gaz qobig‘i komadan tashkil topgan. 
Kometalar 
Quyoshga 
yaqinlashganda 
Quyoshga 
qarama-qarshi 
tomonidan bir yoki bir necha “dum” paydo bo‘ladi. Kometalar fazoda 
Quyoshdan uzoqda joylashib, markazlarida yadrosi bo‘lgan juda xira, 
tumanli oqish dog‘lar shaklida ko‘rinadi. Faqat Quyoshga nisbatan 
yaqinlashib o‘tadigan kometalargina juda yorug‘va dumli bo‘lib 
ko‘rinadi. 1758-yilda ko‘ringan kometa Galiley kometasi deb nom oladi. 
1986-yil Quyoshga juda yaqin masofadan o‘tadi. Galiley kometasi davriy 
kometalar qatoriga kiradi. 
Yer guruhidagi planetalar - Merkuriy, Venera, Yer va Mars gigant 
planetalardan zichligining kattaligi, o‘z o‘qi atrofida sekin aylanishi, 
atmosferasining ancha yirikligi, yo‘ldoshlarining bo‘lmasligi yoki kam 
bo‘lishi bilan farq qiladi.