O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali “Mashinasozlik texnologiyasi”

6-rasm. a – yoy kuchlanishining tok kuchiga va yoy uzunligiga nisbatan o‘zgarish grafigi; b – yoyning statistik xarakteristikasi.

Agar tok kuchi 350 A dan ortsa yoy ustuni yanada kuchliroq siqiladi va gaz hajmi kamayadi va qarshiligi ortadi. Shu sababli yoyning statik xarakteristikasi ortuvchi bo‘ladi (III-uchastka).

Agar o‘zgarmas tok bilan metallarni payvandlashda U_yo=f(l_yo) funksiyasi deb qabul etsak, unda uni quyidagi emperik formula bo‘yicha ifodalash mumkin:


U_yo = a + bl_yo, B,


bu yerda, a va i tajriba koeffitsiyentlari bo‘lib, ularning qiymati elektrod materialiga, oraliq gazlar tarkibiga bog‘liq. Metallarni payvandlashda a=10 V; b=2 V/mm deb olinadi.
Yoy quvvati. Yoy quvvati tok kuchiga, kuchlanishiga, elektrodlar materialiga, elektrodlararo muhit va boshqalarga bog‘liq. Agar elektrodlar materiali, oraliq muhitni bir deb olsak, yoy ajratgan issiqlik quvvatini quyidagi formula bo‘yicha ifodalash mumkin:


Q_yo=K·I·U, J/s
Bu yerda, К – tok kuchlanishining nosinusoidal koeffitsiyenti (o‘zgarmas tokda K=l, o‘zgaruvchan tokda K=(0,7-0,9); I – tok kuchi, A; U – tok kuchlanishi, V.
Ma’lumki, metallarni elektr yoy yordamida payvand- lashda ajralayotgan barcha issiqlik zagotovka va elektrodni suyultirilishiga sarflanmaydi. Bevosita payvandlashga sarfla- nadigan quvvat effektiv quvvat deyiladi va u quyidagicha ifodalanadi:
Q_e = Q_yo η, J/S
Bu yerda η – yoy issiqligidan foydalanish koeffitsiyenti (masalan, metallarni qoplamali metall elektrod bilan elektr yoy yordamida dastaki payvandlashda bu koeffitsiyent 0,7– 0,85, flyus qatlami ostida metall elektrod sim bilan elektr yoy yordamida avtomatik payvandlashda esa (0,83–0,93 orasida bo‘ladi).