O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

Elektrazixozlar 
Elektrolitning zichligi КИ-13951 
У10.16.0001.048-
88 
1 
- 
43102-M2 (avtotestori) 
kombinatsiyalangan elektr o‘lchash 
qurilmasi
25-7530.0028-89 
1 
- 
Yonilg‘i va moylash materiallari 
КИ-28067 motor, transmissiya, gidravlik 
moylarni va yonilg‘ining ifloslanganligini 
nazorat qiluvchi indikator 
СИУТ 414213.001 
ТУ 
1 
- 
Ilova. GST – gidrostatik transmissiya. 
2.14-jadval 
Mashina va datchiklarning diagnostic ko‘rsatkichlari 
Ko‘rsatkichlar 
O‘lchash chegaralari 
Hatolik, % 
Datchik, pribor 
Benzinli 
dvigatel 
Dizel 
Benzinli 
dvigatel 
Dizel 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Dvigatel tirsakli 
valining aylanishlar 
soni, daq
-1 
0…6000 
0…5000 
±1,5 
ТТС-1 
(uzgich) 
К-296.04 bortga 
o
‘
rnatilgan
induksion 
fotoelementli 
Dvigatelning tirsakli 
valining aylanishlar 
sonining notekisligi, 
daq
-1 
0…200 
0…200 
±1,5 
ТТС-1 
(uzgich) 
К-296.04 bortga 
o
‘
rnatilgan
induksion 
fotoelementli 
Silindrlarning 
o‘chirilgan holda 
aylanishlar sonining 
o‘zgarishi 
0…200 
±1,5 
ТТС-1 
(uzgich) 
К-296.04 bortga 
o
‘
rnatilgan
induksion 
fotoelementli 
Dizelning tirsakli 
valini reguliyatorini 
harakatlanishini 
boshlanishi, daq
-1
- 
1500…400
0 
0,5 
- 
Induksion 
Tirsakli valning 
burchakli tezlanishi, 
c
-2 
0…400 
0…400 
1,5 
Uzgich 
Induksion 

---

72 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Samarali quvvat, kVt 
0…400 
0…500 
- 
- 
- 
Mexanik 
yo‘qotishlarning 
quvvati, kVt 
0…100 
0…50 
- 
- 
- 
Karterga siljib 
o‘tayotgan gaz 
miqdori, l/daqiqa 
0…500 
- 
10 
- 
- 
Doimiy tokning 
kuchlanishi, V 
0…40 
0…40 
±0,5 
ПТХ-1 
ПТХ-1 
Elektra qarshilik, Om 
0…100 
0…100 
2,0 
- 
- 
Dvigatelni ishga 
tushirishda 
akkumulyatorning 
kuchlanishining 
kamayishi, V 
0…40 
0…4 
1,5 
- 
- 
Ikkilamchi 
kuchlanish, kV 
0…40 
- 
±10 
ДНЗ 
- 
Uchqunning 
davomiyligi, ms 
0…5 
- 
±0,1 
ДНЗ 
- 
Uzgich 
kontaktlarining 
birlashgan holatdagi 
burchagi,…
o 
0…90 
- 
±1 
- 
- 
Uchqun yuzaga 
kelishining 
asinxponligi,…
o 
0…20 
- 
±1 
- 
- 
o‘t oldirishning 
jadallashish burchagi, 
…
o 
0…50 
- 
±1 
ФС-1 
- 
Yonilg‘I uzatishning 
jadallashish 
burchagi,…
o
- 
-5…+50 
±1 
- 
Induksion ФС-1 
Yonilg‘i purkashning 
maksimal qiymati, 
MPa 
- 
0…500 
±2 
- 
Tenzorezistorli 
Ishlab bo‘lgan 
gazning tarkibidagi 
uglerod oksidi, % 
0…10 
- 
±5 
- 
Infraqizil 
Ishlab bo‘lgan 
gazning tarkibidagi 
uglevodorotlarning 
miqdori, g/(kVt·soat) 
0…2,0 
0…4,5 
±5 
- 
- 
Chiqib ketayotgan 
gazning tutashi, % 
- 
0…100 
±2 
- 
Fotorezistorli 
Yonilg‘I sarfi, l/soat 
2…100 
2…200 
±2 
Taxometr 
Taxometr 
Yonilg‘ining bosimi, 
MPa 
0…0,05 
0…1 
±5 
Tenzorezistor
li 
Tenzorezistorli 
Bosh yo‘lakdagi 
moyning bosimi, 
MPa 
0…1 
0…1 
±5 
Tenzorezistor
li 
Tenzorezistorli 

---

73 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Turbokompressornin
g purkash bosimi, 
MPa 
0…0,015 
5 
±5 
Tenzorezistor
li 
Tenzorezistorli 
Dvigatelning nazorat 
nuqtasida 
vibrosignalning 
ampletudasi (faza), 
mV 
20…1000 
- 
- 
- 
- 
Suyuqlikning 
harorati, 
o
C 
0…120 
0…120 
±5 
Tenzorezistor
li 
Tenzorezistorli 
2.11-rasm. АГЦ-2 Analizatori: 
a
– forsunkaning teshigiga o‘rnatilgan qurilma: 
b
-konstruksiya: 
1
-korpusning ostki qismi; 
2
- 
vakkumli klapan; 
3
-qo‘zg‘aluvchan element; 
4
- qotirish gaykasi; 
5
- redulsion klapan; 
6
- meyorlash 
klapani; 
7
- korpusning yuqori qismi; 
8
- vakkummetr
Analizatorning 
ishlash prinsipi
quyidagilardan iborat. 
Dvigatelning forsunka yoki o‘t oldirish shamining teshigiga 
utkazgich buraladi, unga analizator o‘rnatiladi, va ishga tushirish 
mexanizmi yordamida tirsakli val aylantiriladi. Siqish taktida silindrdan 
havo vakuumli klapan orqali tashqariga chiqadi. Chiqarish taktida, 
silindrdagi chiqarish ta’sirida vakuumli klapan ochiladi. Dvigatelning 
chiqarish klapanining ochilishi natijasida vakuum klapani yopiladi, va 
vakuummetr 8 silindrni chiqarish qiymatini aniqlaydi. 
Ikkinchi marotaba porshen usti bo‘slig‘dagi chiqarish qiymati siqish 
taktida aniqlanadi. Buning uchun harakatlanuvchi elementni qotirish 
gaykasi 3 qotirilib, uni ochilishi va silindrdan havoni chiqib ketishiga yo‘l 
qo‘yilmasligi shart.

---

74 
Ikkinchi 
o‘lcham 
to‘liq 
silindrni 
germetikligini 
bo‘holash 
hisoblanadi. 
Elektrojihozlarni diagnostikalash vositalari. Elektrajihozlarning 
diagnostikalash vositalari va asosiy diagnostikalash ko‘rsatkichlari 2.15-
jadvalda keltirilgan. 
2.15-jadval 
Elektrajihozlarning diagnostikalash vositalari va asosiy diagnostikalash 
ko‘rsatkichlari 
Vositaning nomi va belgilanishi 
Bajariladigan ishlarning asosiy 
diagnostic ko‘rsatkichlari 
Э-107 sinagich 
12 V kuchlanishli qo‘rg‘oshinli 
starter akkumulyator 
batareyalarning hajmi 55…190 
A·soat
Э-108 sinagich 
12 V kuchlanishli qo‘rg‘oshinli 
starter akkumulyator 
batareyalarning hajmi 45…190 
A·soat (yuklanish vilkasi)
ЭК-4304 yoki Ц-4324 
kombinatsiyalangan qurilma 
Kuchlanish korsatkichlari, tok 
qarshiligi 
КИ-13951 rusumidagi elektrolitni 
zichligini tekshiruvchi qurilma 
Elektrolitning jichligi 
Mashinaning gidrotizimini diagnostikalash vositasi
. Ushbu 
turdagi vositaning asosiy vazifasi osma mexanizmning, rul boshqaruvini, 
uzatmalar qutisi va qishloq xo‘jaligi mashinalarining GST gidravlik 
tizimining texnik holatini tekshirishga mo‘ljallangan. Uning tarkibida 
gidravlik tizimni tekshiruvchi КИ-5473 qurilma, 10…90 l/daqiqa 
aniqlikdagi droselli-sarflaguvch (o‘tkazgichlar to‘plamiga, dastaklar, 
boshqa moslamalar to‘plamiga) ega va o‘lchash oralig‘i 10…200 l/min 
teng КИ- 5998-01 gidrotestor mavjud.
Mashinaning transmissiyasini diagnostikalash vositalari
. Boshqa 
qurilmalarga nisbatan transmissiya ancha mustaxkam bo‘lsada, unda ro‘y 
beradigan nosozliklarni yo‘qotish katta hajmdagi harajatlarni talab etadi. 
Transmissiyada tez buziladigan qismlar turkumiga podshipniklar, tishli 
g‘ildiraklar, uzatmalarni almashtirish detallari kiradi. Ko‘pincha saqlash 

---

75 
muftasining, dumalash podshipniklarining, samonsilkitgich detallari va 
boshqalarning nosozligi sababli kombayinlarning transmissiyasi boshqa 
mexanizmlarga qaraganda koproq ishdan chiqadi.
Transmissiya qismlarining tirqishlarini tekshirish uchun oddiy 
lyuftomerlardan: 0…9 va 1…45
o
va o‘lchash oralig‘i 20
" 
va 1
"
oraliqqa ega
КИ-13909, КИ-13926 qurilmalari qo‘llaniladi. Bu qurilmalar yig‘ndiviy 
tirqishni aniqlash uchun magnitlar yordamida g‘ldiraklarga o‘rnatiladi. 
Ularning yordamida turli uzatmalarning va mashina reduktorlarining 
eyilganlik miqdori aniqlanadi.
Sanoatda ancha musraxkam vibroakustik qurilmalar ishlab 
chiqariladi. Ularning qatoriga ВАСТ vibroakustik qurilmasi, yuqori 
diapazondagi, ishlayotgan jihozni vibratsiyasi (2...400 Gers) oraliqda 
bo‘lganda, va transmissiya qismlarini ishlab chiqarish sharoitlarida 
tekshirishga mo‘ljallangan. 
Reduktorlarni diagnostikalash uchun ВШВ-003М2 rusumidagi 
shovqin va tebranishlarni o‘lchashga mo‘ljallangan qurilma – sinalayotgan 
jihozlarning shovqin va tebranishlarni hamda maxsulotning sifatini nazorat 
qiladi. 
Aylanayotgan detalning urilishini aniqlash uchun ВБВ-005 
rusumidagi tebranishni balansirovkalovchi indicator qo‘llaniladi, bir hil 
og‘irlikka ega bo‘lmagan rotor detallarining aylanishdagi tebranma 
harakatlanishini aniqlashda qo‘llanadi. Qurilma o‘zining tarkibida electron 
sozlanadigan filtrli bo‘lib, uning yordamida barcha tebranayotgan 
chastotalar ichidan rotorning chastotasini ajratib olish imkoniyati mavjud.
Tebranma harakatlanadigan detallarni diiagnostikalash uchun, 
germaniyaning Scheck firmasining VIBROPORT rusumidagi universal 
qurilmasi keng qo‘llaniladi. Qurilma bir qancha ishlarni bajarishga 
mo‘ljallangan, surilish natijasida hosil bo‘ladigan mexanik tebranishlarni, 
tezligi (intensivligi) va tebranishni tezlashishi, podshipnik va boshqa 
mexanizmlarning chastotali va garmonli tebranish intensivligi, o‘rnatilgan 
rotorlarning balansirovkalash, tebranayotgan tizimning xsusiyatlarini 
(masalan, tebranish chastotalarini, so‘nish shakillarini, bikirlikning 
dinamikligini) aniqlash, uzatmalarning ampletuda-chastotalarini va 
fazalarini aniqlashda qo‘llaniladi. Qurilmaga hisoblash prosesori, avtonom 
taminlash bloke, sonli indicator va avtonom pechatlash qurilmasi mavjud. 
Podshipniklarning holati va eyilganlik darajasi, podshipnik yuzasidagi 
yuqori darajadagi tebranishlarni o‘rganish bo‘yicha aniqlanadi. Bunda 

---

76 
tezlashish datchiklarining tebranishi, eng yuqori qiymati va tebranayotgan 
tizimning ichki energiyasi 40 MGs gacha bo‘lgan diapazonda olinadi. 
Tormoz tizimi va rul boshqarmasini diagnostikalash qurilmasi. 
Tormoz tizimining samarali ishlashini tekshirish uchun “Эффект” 
qurilmasidan foydalaniladi. Qurilma to‘rmoz yo‘lini, yon tomonga surilish, 
ishga tushish vaqti, tormoz boshlanishidagi tezlik aniqlanadi. Qurilma 
yordamida GOST P 51709-2001 standart bo‘yicha tormoz tizimining 
ko‘rsatkichlari tekshiriladi.

---

77