O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

3- amaliy mashg`ulot
Mavzu: Gidrostatik bosim kuchini topishga doir masalalar yechish
I. Mashg’ulotning maqsadi: Texnikada foydalaniladigan suyuqliklar uchun gidrostatik bosim kuchini aniqlashga doir misol va masalalar yechishdan iborat.
II. Mashg’ulotni o’tkazishga oid bo’lgan vositalar: Hisoblash uchun zaruriy jadvallar va kalkulyator.
III. Mashg’ulotga oid nazariy ma’lumotlar
Gidrostatik bosim kuchi suyuqlikning istalgan nuqtasi uchun quyidagi bog’lanish asosida aniqlanadi:
P=P_o+·g·h (1)
Bu yerda: p – gidrostatik bosim, Pa;
p_o– suyuqlik erkin sirtiga ta’sir qiluvchi bosim, Pa;
– suyuqlik zichligi, kg/m³;
g – erkin tushish tezlanishi, m/s²;
h– berilgan nuqtadagi suyuqlik ustunining balandligi, m.
(1) tenglik gidrostatikaning asosiy tenglamasi deyiladi. Bu tenglikdan ko’rinib turibdiki, suyuqlik sirtidan berilgan P_o tashqi bosim suyuqlikning hamma nuqtalariga bir xil uzatiladi (Paskal qonuni). Gidrostatik bosim to’liq yoki absolyut P_abs, bosim, gh- kattalik esa ortiqcha (izbitochnoye-ortiqcha) bosim deyiladi. Shunday qilib, suyuqlik erkin sirtiga ta’sir qilayotgan bosim atmosfera bosimi (P_o=P_at/)ga teng bo’lsa, u holda: P_abs=P_at+P_izb (2)
Agar atmosfera bosimi absolyut bosimdan katta bo’lsa, o’lchov asbobi siyraklashgan bosim (vakuum- P_vak.)ni ko’rsatadi:
P_abs1 = P_at - P_vak (3)
Manfiy ishorali ortiqcha bosim vakuummetrik bosim deyiladi.
Suyuqlik tekis sirtining birlik yuzasiga beriladigan ortiqcha bosim quyidagiga teng: P_izb = ·g·h (4)
Tekis sirtga ta’sir qiluvchi to’la kuch ho’llangan yuza bilan uning og’irlik markaziga ta’sir qiluvchi gidrostatik bosimning ko’paytmasiga teng:
Р =(Р_о + ·g·h)·F_ст (5)