O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

5-misol: Neftning solishtirma og’irligi γ = 900 kg/m³. Engler =5 darajasida qovushqoqlikka ega. Fizik birliklar tizimidagi kinematik qovushqoqlikni aniqlang.
Yechish:
Qovushqoqlik suyuqlikning fizik xossasi bo’lib, uning siljish va sirpanishga qarshiligi borligi bilan xarakterlanadi. nisbati suyuqlik qovushoqligi qiymatini ko’rsatadi va nisbiy qovushqoqlik deb nomlanadi hamda Englerning ( ) shartli darajasi bilan ifodalanadi. Engler darajasi bilan o’lchangan qovushqoqlikni uzatish uchun Ubellode formulasidan foydalaniladi:

v- suyuqlikning kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti, [stoks];
- Engler darajasi;
T_j- qidirilayotgan suyuqlikning butun hajmi bo’yicha oqish vaqti;
T – harorati 20 ^oC va oqim hajmi 200 sm³ bo’lgan distillangan suv.
Kinematik qovushqoqlikni bevosita yuqorida ko’rsatilgan formula bo‘yicha topamiz: v =0,0731^.E- =0,0731^.5 - =0,353stoks
So’ngra fizik tizimda suyuqlikning zichligi va solishtirma og’irliklarini quyidagi formulalar yordamida aniqlaymiz:
γ = = 882 g/sm^2. sek²
γ_f- fizik birliklar tizimidagi suyuqlikning solishtirma og’irligi;
γ_t- texnik birliklar tizimidagi suyuqlikning solishtirma og’irligi.
Suyuqlikning dinamik qovushqoqlik koeffitsiyentini topish uchun quyidagi formuladan foydalanamiz. Unga binoan kinematik qovushqoqlik koeffitsiyentining qiymati fizikaviy birliklar tizimida dinamik qovushqoqlikning zichlikka nisbati asosida aniqlanadi va v xarfi bilan belgilanadi. Ushbu formuladan suyuqlikning dinamik qovushqoqlik koeffitsiyentini hisoblaymiz:

Javob: v = 0,353 stoks, μ = 0,318 puaz.
Mustaqil yechish uchun masalalar
1-masala: Suvli idishda h chuqurlikda joylashgan A nuqtaga (1- rasm) ta’sir qiluvchi barcha gidrostatik bosim kuchlari topilsin: ; Javob: ; .

1-rasm. Gidrostastik bosimni aniqlashga oid shema.

2- masala: II- ochiq idishda = 0,01 solishtirma og’irlikka ega bo’lgan suyuqlik – suv jolashtirilgan (2- rasm). I– idishdagi bosim ga teng bo’lsa, siyraklashish kattaligini aniqlang.
Javob: ;

2- rasm. Siyraklangan bosimni aniqlashga oid shema.

3-masala: Idishning suv bilan to’ldirilgan qismining balandligi h = 2 m. Idishdagi bosim P_{0 =} 2 kgs/sm². Idish tubi qaralayotgan tekislikdan z = 3 m balandlikda joylashgan. = 0,01 MN/m³. Idish uchun va topilsin.
Javob: ; .