O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

5 - amaliy mashg`ulotlar


Mavzu: Real suyuqliklar uchun Bernulli tenglamasiga doir masalalar yechish


I. Mashg’ulotning maqsadi: Ideal suyuqliklar uchun Bernulli tenglamalarining qo’llanishiga doir misol va masalalar yechishga qaratilgan.
II. Mashg’ulotni o’tkazishga oid bo’lgan vositalar: Hisoblash uchun zaruriy jadvallar va kalkulyator.
1 – misol: Nasos solishtirma og’irligi =900 kg/m³ bo’lgan suyuqlikni ochiq idishdan bosimli idishga haydamoqda. Idishlar joylashish balandliklarining farqi H = 20 m. Idishdagi bosim P_V= 1,2 atm ga teng. Nasosning ish unumdorligi Q = 50 l/sek, uning foydali ish koeffitsiyenti = 0,8, so’ruvchi va haydovchi quvurlardagi bosimning yo’qotilishi h_A-B = 8 m. Shemada keltirilgan chizmadan foydalanib, markazdan qochma nasosning quvvati aniqlansin.
Yechish:
A va B idishlardagi suyuqlik erkin satxlari 1- va 2- kesimlari uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz. Bu holda 2- kesimdagi bosimni 1- chisidagiga qaraganda ko’proq bo’lishini hisobga olish zarur. Nasos hosil qilgan suyuqlikka ta’sir qilayotgan H_H bosim va kesimlar orasidagi h_A-B bosimning kamayishiga ta’sir qilishini bilgan holda quyidagini hosil qilamiz.

5.1- rasm. Nasos quvvatini topishga oid sxema.

Bu tenglamadan A idishdagi suyuqlik sathini taqqoslab z₁=0, z₂=H,
P₁=P_atm, P₂=P_V+P_atm tenglgini inobatga olib, bosimni kichik deb hisoblab:

Shundan so’ng quyidagi formuladan nasos uchun kerakli bo’lgan quvvatning qiymatini aniqlaymiz:
N=
Javob: N= 31 o.k.


Mustaqil yechish uchun masalar


1-masala: Ichki diametri 200 mm bo’lgan gorizontal quvurdan zichligi 𝜌=0,9 ga teng bo’lgan moy oqmoqda. Quvurda diafragma o’rnatilgan bo’lib, sarf koeffitsiyentining qiymati µ=0,61 teng. Diafragma teshigigining diametri 76 mm. Simobli difmanometr diafragmaga biriktirilgan bo’lib, 102 mm ni ko’rsatmoqda. Quvurdagi moyning tezligi va sarfini aniqlang.
Javob:


2- masala: Oqimning o’rtacha tezligi υ = 80 cm/sek bo’lganda to’g’ri burchakli kanalning kesimidan Q = 3200 l/sek miqdordagi suyuqlik o’tishi uchun uning ko’ndalang kesim yuzasi qanday bo’lishi kerak?
Javob: ω= 4 m².