O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

Uchinchi qonun tufayli ranglarni qo‘shib xosil qilish amaliyoti ancha 
soddalashadi, chunki aralashtirish uchun bir xil rang tavsiflariga ega, 
yetarlicha ko‘p bo‘lgan bir qator o‘zaro almashinadigan har xil spektral 
tarkibli ranglardan foydalanish mumkin bo‘ladi. 
 Ranglarni additiv aralashtirishning uchta usuli 
1) Oq qaytaruvchi sirtning bitta joyiga har xil rangli yorug‗lik dastalarini bir 
vaqtda proeksiyalash.
2) Har xil rangli yorug‗lik dastalarini oq ekranga ularning lipil-lashi 
yo‗qoladigan darajada yetarlicha yuqori chastota bilan almashtirilib ketma-ket 
proeksiyalash va bunda ko‗zda yangi rangni his etish ro‗y beradi.
3) Har xil rangli mayda rangli yuzalarni tekislikda bir-biriga zich joylashtirish 
va rangli yuzalarni alohida ajratish mumkin bo‗lmagan yetarlicha katta masofadan 
ularni kuzatish. Bu usul ranglarni fazoviy aralashtirish deb ataladi. Rassomlikda u
«puantel» nomi bilan ma‘lum, texnikada esa – rastrli usul deb nomlanadi. Yangi 
rangni his etish rangli yuzalarning o‗lchamlari ko‗z to‗r pardasining seza olish 
qobiliyati chegarasidan chiqqan lahzasida paydo bo‗ladi va to‗r pardasining har bir 
elementi (uchta har xil nomli nur sezuvchi hujayralar guruhi) har xil spektrlar 
tomonidan bir vaqtda qo‗zg‗otiladi. 
Ranglar hosil qilishning ko‗rib chiqilgan hamma usullari o‗z vaqtida rangli 
kinematografiyada qo‗llanilgan. Ularning tamoyillari hozirgi vaqtgacha ham o‗zining 

---

118 
amaliy ahamiyatini yo‗qotmagan. Xususan, birinchi ikkita usul rangli 
televideniyaning har xil tizimlarida foydalanilmoqda. 
Additiv usul bilan hosil qilingan rangli proeksiyali fotografik tasvir, ob‘ekt 
rangini uzatishining yuqori sifatligi bilan rangli kombinatsiyalangan tasvirlarda 
rirproeksiya uchun qiziqish uyg‗otmoqda.