O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

Ikki zonali qaytarishli fakturalarning ranglari 
Asosan bir zonali qaytarishli to‗yingan rangli sirtlar rangli yoritilganlikda 
rangli tuslari bo‗yicha deyarli o‗zgarmaydi. Bunday sirtlarda ikkita zonada 
qaytarishning yo‗qligi yoki kichikligi, jismlardagi rangli deformatsiyalar 
imkoniyatini keskin cheklaydi. Masalan, to‗yingan qizil ixtiyoriy rangli yoritishda yo 
qizil bo‗yicha qoladi, yo kulrangga yoki qoraga o‗zgaradi. 
Qaytaruvchi sirtlarning rangi rangli yoritish ta‘sirida ranglarni subtraktiv 
aralashtirishning yagona qonuni bo‗yicha o‗zgaradi: subtraktiv aralashtirishning 
natijasi aralashtirilayotgan ranglarning rangilariga emas, faqat spektral tavsiflariga 
bog‗liq bo‗ladi. 
Bu qonun additiv aralashtirishning uchinchi qonuniga qarama-qarshi bo‗lib, 
bunda aralashtirish natijasi, aksincha, ranglarning spektral tarki-biga emas, faqat 
aralashtirishda qatnashayotgan ranglarga bog‗liq bo‗ladi.
Rangli yoritishda ob‘ekt rangining o‗zgarishini aniq hisoblash uchun 
yoritishning spektral tarkibi va ob‘ektning qaytarish qobiliyatini bilish kerak.
Uch zonali grafiklar yordamida Ye va ρ zonali kattaliklarni bir biriga 
ko‗paytirish yo‗li bilan buni osongina bajarish mumkin. Misol: (10 - rasm). 
сариқ 
ҳаворанг 
қирмизи 

---

122 
Bu misol havorangli sirtni chulg‗omli chiroqning yorug‗ligi bilan yoritilgan 
holga tegishli bo‗lib, bunda havorang kulrang bo‗lib ko‗rinadi, ya‘ni rangsizlanadi.
Bu holda jismning rangi va yoritilgan rang o‗zaro qo‗shimcha ekan.
4.10 - rasm. Rangli yoritishdan sirtlar rangilarining o‗zgarishi