O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

Rangni va rangdorlikni his etish 
Rangni ko‗rish nazariyasiga asosan, xromatik rangni his etish ko‗zning uchta 
zonali qo‗zg‗alishining, ya‘ni ko‗zning ko‗k, yashil va qizil nerv markazlarining (to‗r 
pardadagi nurni sezuvchi hujayralarning) qo‗zg‗alishining teng emasligi natijasida 
hosil bo‗ladi. 
Agar spektral tarkibi bo‗yicha qanday bo‗lsa ham farq qiladigan ikkita 
yorug‗lik oqimi nur sezuvchi hujayralarni bir xil qo‗zg‗atsa, unda bu oqimlar ranglari 
bo‗yicha bir-biridan farq qilmay qoladi. 
 Ko‘zning nur sezuvchi hujayralarining spektral sezgirligi 
Agar nur sezuvchi hujayralarning qo‗zg‗alishi nisbiy kattaliklar bo‗yicha bir 
xil, absolyut kattaliklar bo‗yicha har xil bo‗lsa, unda yorug‗lik oqimlari rangdorliklari 
Ta’s
ir
lan
is
h, s
har
t. b
ir
. 
ha
vora
ng
sa
ri
q

---

124 
(ya‘ni rangi tusi va to‗yinganliklari bo‗yicha) bo‗yicha bir xil, biroq ravshanliklari 
bo‗yicha esa har xil his etiladi. Masalan, agar bitta rangning absolyut zonal 
ravshanliklari 10 – 20 – 40 sonlari bilan, boshqa rang esa 1 – 2 – 4 sonlari bilan 
ifodalansa, unda bu ranglar rangdorliklari bo‗yicha teng, ravshanliklari bo‗yicha esa 
10 marta farqlanadi, deyiladi. 
Xulosa: rangdorlikni bir xil his qilish uchun ranglarning NISBIY spektral 
tarkibi bir xil bo‗lishi lozim. Rang harorati bir xil bo‗lgan nurlanishlar rangdorliklari 
bo‗yicha farqlanmaydi, chunki ularda energiya spektr bo‗yicha bir xil nisbiy 
taqsimlanishga ega bo‗ladi.
Ham murakkab, ham oddiy spektral tarkibli yorug‗likni kuzatishda rangli his 
qilishning hosil bo‗lish mexanizmlari bir hil bo‗ladi. 
Bitta to‗lqin uzunlikli monoxromatik nurlanish ko‗rinishidagi oddiy (a) va 
murakkab (b) tarkibli ikkita spektr keltirilgan. Bu ikkalasi ham bitta sariq rang 
tuyg‗usini hosil qiladi.0