O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа» kafedrasi

5.
 
20-21kunlar orasida jo‘ja sariq modda xaltachasidagi sariq modda bilan oziqlanadi. 
Allantois va uni o‘rab to‘rgan pardalar ham quriydi. Pardalardan ozod bo‘lgan jo‘ja 
tuxum po‘chog‘ini teshib chiqadi.
 
Topshiriq:
 
1.
Inkubatordagi tuxumlarni tartib bilan yorib, ulardagi o‘zgarishlarni kuzating. 
2.
Yorilgan tuxumlarni binokulyar yordamida ham o‘rganib chiqing. 
3.
Yorilgan tuxumlarni fotoapparat orqali tasvirga tushirib oling va keyinchalik ularni 
darslikdagi 28- 36- rasmlarga solishtirib, taqqoslab o‘rganing. 
4.
Kuzatganlaringizdan xulosa chiqaring. 
MUSTAQIL TA’LIM BO’YICHA MATERIALLAR 
(MUSTAQIL ISH TOPSHIRIQLARI:)
1- topshiriq. O’simliklar olamida rivojlanishning turli – tumanligini o’rganish. 
1.1. Vegetativ ko‘payishning turlarini o‘rganib chiqing. 
1.2. Jinssiz ko‘payish va uning turlarini o‘rganib chiqing. 
1.3. Jinsiy ko‘payishning vegetativ va jinssiz ko‘payishlardan farqini va biologik afzallik
aniqlang. 
2 – topshiriq. urug’lanish mexanizmlarini o’rganish.
2.1. Ochiq urug‘li o‘simliklarda urug‘lanish jarayonini o‘rganib chiqing. 
2.2. Yopiq urug‘li o‘simliklarda urug‘lanish jarayonini o‘rganib chiqing. 
2.3. Yuqoridagi 2 xil urug‘lanish jarayonini bir – biriga taqqoslang. 
2.4. qo‘sh urug‘lanishning biologik ahamiyatini o‘rganing.
3 – topshiriq. Hayvonlar rivojlanishining xilma – xilligini o’rganish. 

---

93 
3.1. Lichinkali rivojlanishning ahamiyatini o‘rganib chiqing. 
3.2. Lichinkasiz rivojlanishning borishini va organizmlarning bunday ko‘payishga 
moslashishini urganing. 
3.3. Tirik tug‘ish va uning ahamiyati. 
3.4. tirik tug‘ishga organizmlarning moslashishi. 
1.Dastlabki (provizor)a‘zolarning hosil bo‘lishini o‘rganish. 
1.1. Qushlar tuxumi misolida tuxumning tuzilishini o‘rganib chiqing. 
1.2. Oqsil qanday ahamiyatga ega?
1.3. Tuxum qobiqlarining vazifalarini o‘rganing. 
1.4. Amnionlar va amniotalarning kelib chiqish sabablarini aniqlang. 
1.5. Embriondan tashqari qismlarning hosil bo‘lishini o‘rganing. 
1.6. Sut emizuvchilarda trofoblast va xorionning hosil bo‘lishini aniqlang. 
2. Ontogenez davrlarini o‘rganish. 
2.1. Ontogenez davrlariga izoh bering. 
2.2. Qarish nazariyalarini o‘rganib chiqing va o‘zingizning qarish haqidagi fikrlaringizni
ayting. 
3. O‘sish va rivojlanishning gormonlar yordamida boshqarilishini o‘rganish. 
3.1. Qalqonsimon bezning o‘sish va rivojlanishdagi ahamiyati. 
3.2. Follikulyar va sariq tana gormonlarining ta‘sirlarini o‘rganib chiqing. 
3.3. O‘sish va rivojlanishga yana qanday gormonlar ta‘sir qilishini o‘rganib chiqing. 
1.
 
Rivojlanish vaqtida amnionning bo‘lishi yoki bo‘lmasligiga qarab hayvonlar anamnia va 
amniotaga bo‘linadi. Qushlarda tuxumning sariqlikdan holi bo‘lgan embrionli qismga va 
embriondan tashqarii sariqlik massasiga ega bo‘lishi gastrulatsiya jarayonining o‘zgarishiga 
olib keladi. 
2. Sut emizuvchilar rivojlanishining xususiyatlaridan biri embriondan tashqari materialdan 
embrionli materialning erta ajralishidir. 
3. Sut emizuvchilarning rivojlanishida(qushlarning rivojlanishidan farq qilgan holda) sariqlik 
xaltasi ahamiyatga ega emas. 
4. Ontogenez – bu zigota hosil bo‘lishidan to o‘lishgacha bo‘lgan davrdir. 
5. Qarish – ontogenezning tabbiy oxirgi davridir. 
6. Qalqonsimon bezning rivojlanmasligi individning rivojlanmay qolishiga sabab bo‘lsa, 
uning miqdorining ortib ketishi esa organizmda moddalar almashinuvining buzilishiga va 
hatto o‘limga oilb kelishi mumkin. 
7. O‘sish va rivojlanishni idora etishda gormonlarning qanday ahamiyat to‘tishini aniqlash 
ayniqsa klinika amaliyoti uchun juda muhimdir. 
1.Sut emizuvchilarda tirik tug‘ishga nima sabab bo‘ladi. 
2.Sut emizuvchilarni sarikligi bo‘lmagan tuxumlari qanday bo‘linadi. 
3.Blastamerlarning buzilishi qanday xodisani yuzaga keltiradi. 
4.Blastodermali pufakcha qanday hosil bo‘ladi. 
5.Sut emizuvchilarning embrional rivojlanishini xususiyatlari nimadan iborat. 
6.Trofoblast deb nimaga ataladi. 
7.Birlamchi yo‘l-yo‘l chiziq qanday hosil bo‘ladi. 
8.Mezoderma qanday paydo bo‘ladi. 
9.Dastlab nerv sistemasining boshlangich qismi kayrda joylashadi. 
10. Ontogenez davrlarida boradigan o‘zgarishlarni aytib bering. 
11. qalqonsimon bezning o‘sish va rivojlanishdagi ahamiyatini aytib bering. 
12. Birlamchi va ikkilamchi jinsiy belgilarni bir – biridan farqlang. 
13. Maskulinizatsiya va feminizatsiya nima? 

---

94 
14. Gipofiz bezining o‘sish va rivojlaniga ta‘sir etuvchi gormonlarini ayting.
1.
O‘simliklar olamida 3 xil: vegetativ, jinssiz va jinsiy ko‘payishlar farq qilinadi. 
2.
Ochiq urug‘li o‘simliklarda urug‘kurtak megasporafillarning orqa tomonida ochiq 
joylashgan bo‘lib, hech narsa bilan o‘ralmagan. 
3.
Yopiq urug‘li o‘simliklarning eng asosiy xususiyatlaridan biri megasporafillar (mevachi 
barglar) chetlarining o‘ralib, yopishib ketishi yoki ko‘pchiliklarida faqat bir necha 
megasporafill chetlarining bir –birlariga qo‘shilib ketishidir. 
4.
qo‘sh urug‘lanish hodisasi faqatgina yopiq urug‘li o‘simliklar uchungina xosdir. 
5.
Hayvonat olamidagi rivojlanishni 2 ga: lichinkali va lichinkasiz rivojlanishga bo‘lish 
mumkin. 
6.
Tirik tug‘ish faqatgina yuqori darajada tuzilgan sut emizuvchi hayvonlar uchun xos 
bo‘lib, bu jarayon hayvonlarning suvdan qUruqlikka o‘tishi munosabati bilan yuzaga 
kelgan. 
7.
Vegetativ ko‘payish o‘simliklardagi qaysi xususiyat bilan bog‘langan? 
8.
Vegetativ ko‘payishning qanday turlari mavjud? 
9.
Tirik tug‘ish yo‘li bilan ko‘payish qanday amalga oshadi? 
10.
Parxishlash va payvandlashni bir – biridan farqlang. 
11.
Klon –nima? 
12.
Mito va meyosporalarni farqlang. 
13.
Jinsiy ko‘payish usullarini ayting va bir –biridan farqlang? 
14.
Ochiq urug‘li o‘simliklarning urug‘lanish mexanizmini aytib Bering. 
15.
qo‘sh urug‘lanish deb nomlanishga sabab nima? 
16.
Lichinkali ko‘payish qaysi hayvonlar uchun xos? 
17.
Lichinkali ko‘payishning biologik ahamiyati nimada? 
18.
Lichinkasiz yoki to‘g‘ri ko‘payishning – chi? 
19.
Sariqlikning ko‘payishdagi ahamiyati nimadan iborat? 
20.
Tirik tug‘ishga organizmlar qanday moslashgan? 
Umurtqali hayvonlar olamida lichinkali ko‘payish mavjudmi? Nima uchun?
 
1.Individual rivojlanish biologiyasining predmeti, maqsadi, vazifasi va tadqiqot usullari, 
boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi 
2. Qushlarning rivojlanishi. Qushlar rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari. Rivojlanish 
bosqichlari. Diopauza jarayoni va uning axamiyati 
3.Individual rivojlanish biologiyasi fanining tarixi 
4.Tayanch a‘zolarining boshlang‘ichi-somitlarning shakllanishi 
5. Turli xujayralar tavsifi 
6.Sut emizuvchilarning rivojlanishi. Yuksak organizmlarning rivojlanishining o‘ziga xos 
xususiyatlari. Sut emizuvchilarning rivojlanish bosqichlari va farqlari 
7. Organizm shakllanishining xujayraviy asoslari rivojlanayotgan organizmlarni tashkil 
etuvchi to‘qima xujayralarining turli-tumanligi, ularning morfologik va funktsional jixatdan 
tabaqalanishi 
8.Dastlabki (provizor) a‘zolar. Embrion rivojlanishning muxitga bog‘liqligi. Anamniya va 
amniotalarning rivojlanishdagi o‘zaro farqlari. Dastlabki a‘zolarning shakllanishi 
9. Mezoderma xosil bo‘lish usullari 
10. Neyrulyatsiya va o‘q a‘zolarining yuzaga kelishi. Nerv nayining xosil bo‘lishi. Markaziy 
nerv tizimining shakllanishi 
11. Organizmlarning jinsiy ko‘payishi 
12.Urug‘don va urug‘ xujayralarining tuzilishi va biologik xususiyatlari 

---

95 
13.Rivojlanayotgan organizmning determinatsiyalanishi.Rivojlanishda determinatsiyalanish 
jarayoni 
14.Urug‘lanish. Urchish va urug‘lanish bosqichlari. Urug‘lanishning biologik axamiyati 
15. Embrion varaqalari nazariyasi (Murakkab tuzilgan organizmlarni kelib chiqishi 
to‘g‘risidagi nazariyalar 
16.Maydalanish.Murtak (zigotaning maydalanish xususiyatlari va bo‘linishning o‘zaro 
farqlari) va maydalanish sabablari 
17.Implantatsiya 
Implantatsiyadan oldin kechadigan jarayonlar. Turli xayvonlarda 
ovulyatsiya davrlari va uning mexanizmlari 
18. Oogenez bosqichlari sxemasi va mexanizmi 
19. Dastlabki (provizor) a‘zolar.Amniotalarning paydo bo‘lishiga sababchi bo‘lgan 
evolyutsion omillar 
20.Blastulyatsiya. Maydalanish oqibatlari. Morula va blastula turlari va farqlari 
21.Ontogenez davrlari.Xayvon va o‘simlik organizmlarining embrional xamda 
postembrional davrlarining xususiyatlari (nafas olish, qon aylanish, oziqlanishni aniqlovchi 
omillar 
22.Gastrulyatsiya. Gasrulyatsiya usullari va ularni organizm taraqqiyoti darajasiga
bog‘liqligi. 
23.Rivojlanishga doir evolyutsion –materialistik qarashlar 
24.Speratogenez bosqichlari sxemasi va mexanizmi 
25.Yo‘ldosh xosil bo‘lishi (platsentatsiya). Tirik tug‘ish moxiyati. Organizmlarning tirik 
tug‘ishga moslanishlari 
26. Umurtqali va umurtqasiz xayvonlar rivojlanishining xilma-xilligi 
27.Tuxumdon va tuxum xujayralarining tuzilishi va biologik xususiyatlari