O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti “tarix” kafedrasi

Plebey edillari. 
Boshda plebey edillari xalq tribunlarining yordamchilari bo‗lganlar. 
Ularning turar joylari plebeylar sig‗i- nadigan ma‘buda Serera ibodatxonasi bo‗lgan. 
Ibodatxonada plebsning arxivi ham bo‗lgan. Mil.avv. 366-yildan ikkita plebey edillidan 
tashqari ikki qurul edilli boshda patritsiylardan say- lana boshlagan. Lekin tez orada bu 
lavozimga plebeylar ham saylanadigan bo‗ldi. Qurul edillari plebey edillari bilan bitta 
kollegiyani tashkil qildilar. Ularning vazifasi shaharda tartibni saqlash; s haharning oziq-ovqati 
ta‘minoti to‗g‗risida g‗amxo‗rlik qilish va bozorlarni kuzatish; jamoa bayram va o‗yinlarini 
tashkil etish to‗g‗risida g‗amxo‗rlik qilish bo‗lgan. Edillar trubut komisiyalarida saylanganlar.
Diktator. Ekstraordinar magistraturaga diktator lavozimi kiradi. Mil.avv. 507-yilda Rim 
tarixida ilk bor favqulodda va- kolatlar berilgan mansabdor shaxs - diktator saylandi. Diktator 
hokimiyati podsho hokimiyatiga o‗xshash edi. Diktatorni rimliklar davlat uchun favqulodda 
xavf tug‗ilib qolgan payt- da (urush xavfi yoki ichki noroziliklar) yagona boshliqqa eh- tiyoj 
bo‗lgandagina saylar edilar. Diktatorni rasman konsullar tayinlaganlar, amalda esa uni senat 

---

82 
saylar edi. Diktator to‗la hokimiyatga ega bo‗lib, uning farmoyishlariga xalq tribunlari ve to 
(taqiq) qo‗ya olmaganlar. Diktator hokimiyati faqat muddat (olti oygacha) bilan cheklangan. 
Barcha magistratlar uning qo‗l ostida o‗z vazifalarini bajarganlar. U butun hokimiyatga egalik 
qilgan. Diktator hokimiyati cheklanmagan edi. Boshda diktator patrisiylardan tayinlangan, 
plebeylardan birinchi diktator mil.avv. 356-yilda tayinlangan. Diktator o‗ziga yordamchi qilib 
otliq qism boshlig‗ini tayinlagan. Unga konsullar kabi 12 lik- tor emas, balki 24 liktor 
hamrohlik qilar edi. 24 liktor uning hokimiyatini ramzi bo‗lgan. 
Xalq yig„ini. 
Rim respublikasida oliy davlat organi - xalq yig‗ini hisoblangan. Xalq yig‗ini 
qonunlarni qabul qilish va bekor qilish, urush e‘lon qilish va sulh tuzish, oliy mansabdor 
shaxslar - magistrat (magister - boshliq)larni saylar edi. Shu bilan birga, u oliy sud tashkiloti 
edi. Rim xalq yig‗inlarini demokratik mohiyati va ularning keng vakolatiga qaramay, eng 
demokratik tribut komisiyalari ham aristokratiya qo‗lida qurol bo‗ldi. Xalq yig‗ini faqat 
senatda muhokama qilingan, magistratlar kiritgan 
masalalarnigina muhokama qilar edi. Komisiyalar qonunchilik tashabbusi huquqiga ega emas 
edi.