33
urushdan foyda ko‗rmadi, aksincha, bu urush yunon polislarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy
tushkunligini tezlashtirdi.
Peloponnes urushlaridan yunon polislari ichida eng katta moddiy zararni Afina ko‗rdi. Attika
dehqonlari xonavayron bo‗ldi. Afinaning ichki va tashqi savdosi to‗xtab qoldi. U dengiz
yo‗llaridan mahrum bo‗ldi. Afina dengiz savdosidagi yetakchi mavqeini yo‗qotdi. Kuchli
dengiz flotidan mahrum bo‗ldi. Urush oxirida pul mablag‗lari tugadi. Afinalik savdogar -
hunarmandlar boshqa yunon polis
larining kuchli raqobatiga bardosh bera olmadi. Iqtisodiy
tush- kunlik natijasida ishsizlik, ochlik yuz berdi va ijtimoiy norozilik kuchaydi. Afina dengiz
ittifoqi yemirildi. Sparta ham urushdan foyda ko‗rmadi. U rasman butun yunon shaha r-
davlatlari ustidan yetakchiga aylandi. Forslar urushdan so‗ng ko‗rsatgan yordamlari uchun
Spartadan Kichik Osiyodagi yunon sha- harlarini berishni talab qildilar. Sparta bu talablarni
baja- rishdan bosh tortdi. Oqibatda Kichik Osiyoda har ikki o‗rtada urush harakatlari
boshlanib, bu urushda Sparta bir muncha yutuqlarga erishdi.
Forslar Spartaga qarshi yunon shaharlari Fiva, Argos, Korinf, Afina va boshqa yunon
polislari koalitsiyasini tuzdi. Natijada Korinf urushi (mil.avv. 399 -394-yillar) deb ataladigan
urush boshlandi. Urushda spartaliklar mag‗lubiyatga uchradilar. Mil. avv. 394 -yildagi Knid
yonidagi jangda Sparta dengizdagi ustun- ligini yo‗qotdi. Bundan foydalangan Afina
forslardan moliyaviy yordam olib, o‗zining yangi harbiy flotini tashkil qildi. Afina Pirey
atrofida mustahkam devorlarni qurdi. Afinaliklar Egey dengizining shimoliy qirg‗og‗ida
mustahkamlanib, bo‗g‗ozlar ustidan o‗z nazoratlarini o‗rnatdilar.
Voqealarning bunday borishi fors podshosi Artakserks II ni qanoatlantirmadi. U butun
Yunonistonni zaiflashtirishni o‗zi uchun asosiy vazifa deb hisobladi. Spartaga qarshi bo‗lgan
yunon shaharlari urush harakatlarida sezilarli yutuqlarga eri- sha boshlashi bilan Artakserks II
zaiflashib qolgan Spartaga moliyaviy yordam ko‗rsatdi. Fors podshosi Spartaga qarshi Afina,
Fiva, Argos, Korinf, Megara va boshqa polislarning birlash- masi g‗alabasiga yo‗l
qo‗ymaslikka harakat qildi. Cho‗zilib ket- gan urush harakatlari har ikki tomon kuchlarini
keskin zaif- lashtirdi. Forslar aynan shuni istagan edi. Artakserks II har ikki tomonning yuzaga
kelgan vaziyatda Eronga tahdid tug‗dira olmasligini bilib, hakam sifatida chiqdi. Uning
vositachiligi- da mil.avv. 387-yilda Antalkid tinchlik bitimi tuzildi. Tinchlik shartlarini amalda
forslar ishlab chiqdi. Unga ko‗ra, Sparta- ning yunon dunyosidagi yetakchiligi rasman
tasdiqlandi.
Amalda esa, Spartada ijtimoiy tabaqalanish kuchaydi. Dav- lat mulki hisoblangan yerlar
ayrim spartaliklarning mulkiga aylandi. Yerni xufiya oldi -sotdisi avj oldi. Mil.avv. V asr
so‗nggi- da yunon polislari uzoq davom etgan tushkunlik pallasiga kir- di. Fuqarolarning
yopiq jamoasiga asoslangan yunon polisida
Do'stlaringiz bilan baham: