O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u

 
2-asosiy savol: Etnogenez va etnik tarixi. 
2-asosiy savolning bayoni: 
Olimlar  O‘rta  Osiyoning  eng  qadimgi  madaniyati  markazlaridan  biri  bo‘lganini 
tasdiqlashgan.  Selengur  topilmalari  bu  xududda  aholining  600-700  ying  yildan  buyon 
yashab  kelayotganini  tasdiqlaydi.  Neolit  davrida  miloddan  avvalgi  V-
ming  yillikdan  O‘rta 
Osiyoning  janubida  dexqonchilik  xo‘jaligi  shakllanadi.  Qadimgi  aholining  tillari  fanga 
ma‘lum  emas.  Neolit  davridanoq  bu  xududda  2  ta  xo‘jalik-shimoliy  dasht  (ovchilik, 
baliqchilik  va  termachilik)  va  janubiy  sug‘orish  dexqonchiligi  xo‘jaligi  shakllanadi.  Janubiy 
xududlarda bronzadayoq ishlab chiqarish xo‘jaligi asosida shaharlar shakllanishi kuzatiladi. 
Axolining  bu  davrdagi  tillari  xam,  hind-evropa  til  oilasiga  mansub  deyilsada,  oxirigacha 
aniqlanmagan. 
O‘rta  Osiyoda  temir davri  1-ming  yillikning  1chi  yarmida boshlanadi.  Bu  davrda dastlabki 
davlat uyunshalari «Baqtriya» va «Xorazm» vujudga keladi. 
Xududda  xorazmiylar,  baqtriyaliklar,  so‘g‘diylardan  tashqari  cho‘l  xududlarida  sak-
massagetlar  yashaganlar.  O‘rta  Osiyo  keyinchalik  axamoniylar,  yunon-makedonlar 
tomonidan  istilo  qilingan.  Turkiy  qabilalarning  xududda  joylashuvi  miloddan  avvalgi  II-I 
asrlarga oiddir. Kushon davlati, keyinchalik ko‘chmanchilarning qang‘, tohariylar, kidariylar 
davlatlari  xam  etnik  tarixda  o‘z-o‘rnini  qoldirgan.  Turkiy  qabilalarning  Markaziy  Osiyo 
xududiga  kelib  joylashishi  miloddan  avvalgi  VII-VI  asrlarda  ayniqsa  kuchaydi.  Janubda 
dari-tojik va shimolda turkiy tilli etnoslarning shakllanishi ham shu davrdan kuchayadi. 
Arablar  istilosining  maxalliy  axoli  ma‘naviy-madaniyatiga  ta‘siri  milodiy  VIII  asrdan 
boshlangan.  Keyinchalik  somoniylar  va  qorluq-qoraxoniylar  davri  (IX-
XI  asrlar)  O‘rta 
Osiyodagi 2 ta yirik xalq: tojiklar va o‘zbeklarning shakllanishini yakunlaydi. 
Mo‘g‘ullar  istilosi  esa  hududda  2  yirik  irq  evropeoid  va  mongoloidlarning  joylashuvini 
boshlab beradi. 
Turkiy  xalqlarning  so‘ngi  katta  qatlami  O‘rta  Osiyo  va  Qozogistonga  XIV-XVI  asrlarda 
tarqaladi.  XVII  asrga  kelib  turkiy  tillar  tog‘li  Tojikistondan  tashqari  barcha  joylarda 
xukmronlikni  egallaydi.  Ushbu  etnik  jarayonlar  ta‘siridan  faqat  Tojikistondagi-vaxan, 
ishkoshim,  yazg‘ulom  va  shugnonlar  o‘zlarining  Sharqiy  Eron  tili  laxjalarini  saqlab 
qolganlar. Qozoq, qirg‘iz, qoraqalpoq etnoslarining shakllanishi XV-XVI asrlarda bo‘ladi. 
O‘rta  Osiyoda  ulardan  tashqari  kamsonli  xalqlar  qurdlar,  belujiylar,  buxoro  yaxudiylari, 
arablar,Eronilar,lo‘lilar  xam  bo‘lgan.  Rossiya  istilosidan  so‘ng  o‘lkaga  yangi  etnoslarning 
kelib joylashuvi ro‘y beradi. 1980 yilda xududda 9,3 mln. ruslar, 1194 ming ukrainlar, 181 
ming beloruslar, 1154 m tatarlar, 195 m koreyslar, 52 m dunganlar yashagan.