O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u

 
4-asosiy savol: 
Moddiy va ma‘naviy madaniyat. 
4-asosiy savolning bayoni: 
Moddiy madaniyat . 
O‘rta  Osiyo  va  Qozog‘iston  xalqlarining  moddiy  madaniyatlari  etnik  alomatlaridan  ko‘ra 
aholining  xo‘jaligi  va  xududiy  o‘ziga  xosligiga  asoslangandir.  Misol  uchun  uy-joylar  milliy 
emas  axolining  o‘troq  yoki  ko‘chmanchi  bo‘lishi  bilan  xususiyatlanadi.  O‘troq  axoli 
yashaydigan  voxalar  uy-
joylari  to‘g‘ri  tomonli  past  tomli,  tevaragi  loy  devordan  to‘silgan 
xovli  ko‘rinishida  bo‘lgan.  Uylarning  bu  xoldagi  o‘ziga  xosligi  uning  ichki  loyixasi,  tuzilishi 
bilan  ajralgan.  Tog‘lik  xududlarda  axoli  uylari  o‘zining  arxaik  ko‘rinishini  uzoqroq  saqlab 
qolgan.  Ko‘chmanchilar  o‘tovlari  ikkiga,  ya‘ni  mo‘gul  va  turk  tiplariga  bo‘linadi.  Ularning 
farqi  faqat  tomlarida  bo‘lib  birida  konusli,  ikkinchisida  gumbazli.  O‘zbek,  qozoq,  qirg‘iz, 
qoraqalpoqlarda  ikkala  tip  xam  uchrasa,  turkmanlarda  turk  tipi  tarqalgan.  O‘tovlarning 
konstruktsiyasida  deyarli  farq  yo‘q,  ularni  jihozlashda  toifaviy  xususiyatlari  ko‘rinishi 
mumkin. 
O‘rta  Osiyo  an‘anaviy  kiyimlarida  xam  farqlanish  gazmol  yoki  kiyim  va  uning  qismlarida 
bo‘lmasdan  boy  va  kambag‘alligida  bo‘lgan.  Xo‘jalik  mashg‘uloti  xam  kiyimlarga  ta‘sir 
etganligi tabiiy. 
Chorvadorlarning  an‘anaviy  kiyimlari  jundan,dexqonlar  va  shaxar 
axolisi kiyimlarida paxta gazlamasi ko‘proq ishlatilgan. 
Ma‘naviy madaniyat. 
Ma‘naviy  madaniyatda  etnik  o‘ziga  xoslik  ko‘proq  ko‘rinadi.  Lekin  umumiylik  xam  aniq 
namoyon bo‘lishi tabiiy. Jumladan xalq og‘zaki ijodi dostonchilikdagi umumiylik asarlarning 
syujetlaridagina emas qaxramonlar nomlarida xam kuzatish mumkin, «Alpomish» dostoni 
o‘zbeklarga  oid  bo‘lsada  qozoq  va  qoraqalpoqlarga  xam  yaxshi  tanish.  «Go‘ro‘g‘li» 
tojik.o‘zbek,  turkmanlar  uchun  umumiydir.  Deyarli  barcha  O‘rta  Osiyo  xalqlarida 
«Avesto»dan boshlangan Shirin va Shakar syujeti bilan bog‘liq she‘r va ashulalar mavjud. 

---

- 64 - 
 
O‘rta Osiyo va Qozrriston xalqlari ma‘naviy madaniyatiga katta ta‘sir ko‘rsatan narsalardan 
biri  islom  dinining  yoyilishidir.  XIX  -
XX  asrda  O‘rta  Osiyo  va  Qozog‘iston  xalqlari 
madaniyatining yuksalishi Rossiya istilosi xamda xukmronligi ta‘sirida o‘tgan.