O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

Texnika keramikasining asosiy turlar
15-jadval

Texnika keramikasi sinfi	Texnika keramikasi­ning turi	Qo’llanilishi
1	2	3
I.Yuqori olovbar­dosh oksidli kera­mika (oksidli keramika)	1.Alyuminiy oksidli keramika (korunli keramika)	Olovbardosh mahsulot, vaku­umli texnika, konstruktsion detallar, kimyoviy turg’un va elektrizolyatsiya mahsulotlari
	2.TSirkoniy oksidli keramika	Olovbardosh mahsulot, kon­st­ruktsion keramika
	3.Berilliy oksidli keramika	Yadro energetikasi, radio­elek­tronika
	4.Magniy oksidli keramika	Olovbardosh, kimyoviy tur­g’un mahsulot
	5.Kalьtsiy oksidli keramika	Olovbardosh, kimyoviy tur­g’un mahsulot
	6.Toriy oksidli keramika	Olovbardosh mahsulot, yadro energetikasi
	7.Uran oksidli keramika	Yadro energetikasi
II.Silikat vaalyumosilikat  asosidagi keramika	1.Mullitli va mullit­orundli keramika	Elektronika va radiotex­nika
	2.Klinoenstatitlt keramika	Vakuumli radio va elektrotexnika
	3.Forsteritli keramika	Vakuum texnikasi
	4.Kordieritli keramika	Elektrotexnika
	5.TSirkonli keramika	Elektr va radiotexnikasi
	6.TSelьzianli keramika	adiotexnika
	7.Litiyli keramika	Radiotexnika
	8.Vollastonitli keramika	Radiotexnika
III.Titan oksidli, titanit, tsirkonit  va ularga xos xususiyatlarga ega  bo’lgan keramika	1.Titan oksidli keramika	Kondensatorli keramika, ra­diotexnika.
	2.Titanatli keramika	Kondensatorli va p’ezoelek­trik keramika, ra­diotexnika.
	3.TSirkonat,niobat va boshqa p’ezoelektrik xossali keramika	Kondensatorli va p’ezoelek­trik keramika, radiotexnika.

15-jadval davomi:

1	2	3
IV. SHpineli keramika	1.Magnezialli shpinel	Olovbardosh mahsulot, elek­trovakuumli va radiotexnika buyumlari
	2.Ferroshpinel	Elektronika va radiotexnika
V. Qiyin eruvchan kislorodsiz mod­dalar asosidagi keramika	1.Karbidlar 2.Nitridlar 3.Boridlar 4.Silitsidlar	Olovbardosh mahsulot, elektr qizdirgichlar, konstruktsion detallar
VI. Keramik-me­talli materi­allar kermetlar		Konstruktsion detallar, olovbardosh mahsulot

Asosan, kaolinitdan tashkil topgan tuproqlar kaolinlar deyiladi, kaolin zarrachalarining o’lchami 0,01 mm dan kichik bo’ladi. Ushbu tuproqlar kuydirilgandan so’ng oq rangini saqlab qoladi. Kaolinlar birlamchi tuproqlarga taalluqlidir. Yangi joylarga tog’ jinslarining nurashidan hosil bo’lgan mahsulotlarni, yomg’ir yoki qor suvlari, muzliklar, shamollar orqali kelib to’planishidan hosil bo’lgan barcha tuproqlar ikkilamchi tuproqlar deb hisoblanadi. Ikkilamchi tuproqlar-kvars, ohaktosh, gipstosh, magniy va temir birikmalari, organik birikmalar va ular xususiyatiga ta’sir ko’rsatuvchi boshqa moddalardan tashkil topadi.

Kam miqdorda aralashmalari mavjud bo’lgan tuproqlar olovbardosh tuproqlar deb, ko’plab miqdorda aralashmalari bo’lgan tuproqlar esa, oson eruvchi oddiy tuproqlar deb yuritiladi. Kaolinlar chinni va fayans buyumlar tayyorlashda qo’llaniladi; Olovbardosh tuproqlar sopol quvurlar va terrakota buyumlari tayyor­lash uchun qo’llaniladi; Oson eruvchan tuproqlar keramzit, kulolchilik hamda g’isht cherepitsa buyumlari tayyorlash uchun qo’llaniladi.
Kaolinitli tuproqlardan tashqari, tabiatda silikatli jinslarni yuqo­ri namlik sharoiti ostida nurashi natijasida hosil bo’luvchi gidroslyudali tuproqlar hamda tuflar, vulqon kullari va boshqalarning nurashidan hosil bo’luvchi bentonitlar uchraydi. 
Gidroslyudali oson eruvchi tuproqlar qurilish keramikasi ishlab chiqarishda, bentonitli tuproqlar esa-chinni buyumlar, burg’ilashda yuvib tushiruvchi eritmalar, temir rudalarini boyitishda, suyuqliklarni tindirishda keng qo’llaniladi.
Tuproq xom ashyolari quyidagicha tasniflaladi: kimyoviy-mineralogik tarkibga ko’ra-kaolinitli, montmorillonitli, gidroslyudali tuproqlar; maqsadiga ko’ra-g’ishtga, keramzitga, chini fayansga oid; boshqa olovbardoshlik xususiyatiga ko’ra-1580 ^oS dan ortiq olovbardoshlikka ega bo’lgan; 1350-1580 ^oS gacha bardosh beruvchi qiyin eruvchilar hamda 1350 ^oS gacha bardosh beruvchi oson suyuqlanuvchilarga bo’linadi. Boshqa ba’zi alomatlariga ko’ra tuproq xomashyolari RSTUz 25100-95 ga muvofiq tasniflanadi.