Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

 

 

 

II - bobLeksik ma’no taraqqiyotining natijalari.  

2.1.  Leksik ma’no hajmi va miqdorining oʻzgarishi. 

Tilda turli koʻchirishlar ( metafora, metonimiya, sinekdoxa, allegoriya va h. ) 

natijasida,  soʻzning  leksik  ma’nosida  ikki  xil  hodisa  yuz  beradi.  Birinchi 

koʻrinishda  leksik  ma’noning  hajmi  oʻzgaradi;  ikkinchi  holatda  esa  leksik 

ma’noning  miqdori  oʻzgaradi,  Leksik  ma’noning  hajmini  oʻzgarishi  natijasida 

leksik ma’no hajmining kengayishi yoki aksincha, torayishi kuzatiladi. 

“

Leksik  ma’no  hajmining  kengayishi  avvallari  tor  doiradagi  voqelikni 

anglatgan  leksemaning  keyinchalik  keng  doiradagi    voqelikni  anglatish  uchun 

xizmat qilishidir.‖

49

 

Masalan: ―suv‖ – leksemasi avvallari bu predmetning suyuqlik ma’nosinigina 

anglatgan  boʻlsa, hozirgi  kunga  kelib  shu  suvning  barcha  xil  va  turlarini  ifodalab 

beradi.   

 

 

 

 

 

 

 

 

Ilgari  aniq  ma’no 

ifodalagan biror bir predmet vaqt oʻtishi natijasida mavhum  ma’no ifodalasa ham 

                                                           

49

 Rahmatullayev Sh. Hozirgi adabiy o’zbek tili. 1-kitob. T.:Mumtoz so’z, 2010. 65-bet 

---