Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

33 

 

ma’noaloqadorlik  asosida  koʻchadi,  shu  sababli  unga  metonimiyaning  bir  turi  ( 

uning miqdoriy koʻrinishi ) sifatida qaraladi.‖

44

 

Sinekdoxa yoʻli bilan koʻchirishga yana quyidagilarni misol qilib keltirishimiz 

mumkin: Hech yogʻiy qahr va gʻalaba ila munga dast topmagʻon uchun ― baldayi 

mahfuza ‖ derlar.  (― Boburnoma‖)      

Sajda aylar zohid ul mehrob aro,   

Men  qilurman  sajda  egma  qoshima.  (  Bu  yerda  Mashrab  ―egam  qoshima‖ 

birikmasi orqali ― yorni‖ nazarda tutganini koʻrishimiz mumkin.) 

Ehtiyot boʻlib gapir , boʻtam, axir oramizda quloqlar yoʻq emas.  ( Bu berilgan 

gapda ―quloq‖ soʻzi orqali yovuz niyatli kimsalar nazarda tutilgan.) 

― X. Davronning ― Kulol muhabbati ‖ sheʻridagi ilk band:  

Sahardan to oqshomga qadar,  

                   Koʻkda porlab yonmaguncha oy,  

Ertak soʻylar sarxush barmoqlar,  

Ertak tinglar qizil rangli loy…  

Bunda  ―  ertak  soʻylar  ‖  deganda  kulol  oʻz  ishiga  butun  mehri,  qalb  qoʻri  bilan 

berilgan  ijodning  sehrli  onlari  nazarda  tutiladi.  Ertak  soʻylayotgan  ―barmoqlar‖  – 

qism, u butunni – kulolni anglatadi.‖

45

 

― M. Yusufning: Faqat shu yer yaqin yurakka,  

                                      Faqat shunda quvonar koʻzlar, -  

Misralarida ― koʻz‖ odam ma’nosidaishlatilgani ham sinekdoxaga misoldir. Yakka 

narsa  nomini  atash  bilan  umuman  nazarda  tutishlik  ham  sinekdoxa  sanaladi.  Sh. 

Rahmon  bir  sheʻrida  ―  Qadimda  mevalar  yetilgan  paytda  savob  deb  yashagan 

komil  ajdodim  musofir  chanqogʻin  bossin  deb  atay  buzib  qoʻyar  ekan  bogʻlar 

                                                           

44

ҚуроновД. ваб. Адабиётшуносликлуғати. Т., 2013. 278-б. 

45

Қуронов Д. ва б. Адабиётшунослик луғати. Т., 2013. 279-б. 

---