O’zbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi fаrgʼonа politexnikа instituti

2.3 Dala ekin mahsulotlari to’plamlarining umumiy ko’rsatkichlari.
Dala ekinlarining urug’lari saqlashga ancha chidamli hisoblanadi. Ekiladigan don urug’lari uchun davlat standarti belgilangan. Birinchi va keyingi reproduktsiya urug’lari nav tozaligiga ko’ra uchta darajaga bo’linadi. Urug’lik ekilgan maydonlardagi urug’ning nav tozaligi ko’rsatmaga asosan aniqlanadi. Agar urug’ning nav tozaligi 99,5 foiz bo’lsa-birinchi, 98 va 95 foiz bo’lsa ikkinchi va uchinchi darajaga ajratiladi. Elita urug’larining nav tozaligi 99,7 foiz bo’lishi kerak. Dala ekinlari urug’ining sifat ko’rsatkichlari asosan quyidagilardan iborat: asosiy urug’ miqdori (tozaligi)ning ifloslanganligi va unuvchanligi. Shu ko’rsatkichlarga qarab urug’lar turli klasslarga ajratiladi.
Urug’ning muxim axamiyatga molik bo’lgan sifat ko’rsatkichi uning unuvchanligi hisoblanadi. Don urug’larining ko’pchiligi uchun unuvchanlik darajasi klasslar bo’yicha 95,92 va 90 foiz qabul qilingan. Urug’lik uchun qabul qilingan standartlarda ifloslanganlik me'yori xam berilgan. Bunda 1kg urug’da boshqa ekinlar urug’i, shu jumladan, begona o’simliklar urug’larining soni xam hisobga olinadi. Urug’lik donining namligi xam standart talablariga javob berishi kerak. O’zbekiston Respublikasida don urug’larining namligi barcha klasslarda 14 foiz qabul qilingan. Maxsus jixozlangan urug’lik don saqlaydigan omborlar shirkat, fermer, dexqon xo’jaliklari va boshqa korxonalarda don sotilishgacha aniq belgilangan sharoitlarda saqlanib, uning unish xususiyati faqatgina saqlanibgina qolmasdan, balki yaxshilanadi xamda ekishga tayyorlash jarayonlarini xam o’tkazish imkoniyatlariga ega bo’linadi.
Urug’lik donlarni saqlashda uning unuvchanligi bilan nav tozaligiga e'tibor berish talab qilinadi. Dala ekin mahsulotlari qayerda saqlanishidan qat'iy nazar sifat ko’rsatkichlarini davlat standarti talabiga to’liq javob beradigan darajada saqlash imkoniyatini yaratish lozim. Saqlash davrida urug’lik don unuvchanligining kamayishi xo’jalik uchun juda qimmatga tushadi, ya'ni ekish me'yorining ortishiga va don ekinlari xosildorligining keskin kamayishiga olib keladi.(5-jadval)

5-jadval

.