O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

10.4. Chig’irlar 
CHig’irlar qurilish konstruktsiyalari va jihozlarini montaj qilishda, 
og’ir yuklarni qurilish maydonida siljitishda, shuningdek kranlar, 
ko’targichlar va boshqa ko’tarish tushirish mashinalarida qo’llaniladi. 
Bajaradigan ishiga ko’ra chig’irlar quyidagi turlarga: ko’taruvchi va 
kuch chig’irlariga bo’linadi. Yuritmasiga ko’ra – dastaki va mashina 
yuritmali. Barabanlar soniga ko’ra – bir, ikki barabanli va barabansiz. 
Barabanli dastaki yuritmali chig’irlar. Bunday chig’irlarning 
tortish kuchi 5

80 kN bo’lib, po’lat arqon sarfi esa 50

200 metrni 
tashkil qiladi. Montaj ishlarida qo’llanuvchi barabanli dastaki yuritmali 
chig’irning sxemasi 11.6–rasmda keltirilgan. CHig’ir barabani 1, ochiq 

---

128 
tishli uzatma 3, diskli yuk tayanuvchi to’xtatgich 4 va stanina 2 dan 
iborat. 
To’xtatgich stanina 2 ga mahkamlangan parallel vallarga 
o’rnatilgan. Dasta 6 ni aylantirish bilan yukni ko’tarib tushiriladi.
Dastaki chig’irlarda bir, ikki va to’rt kishi birdaniga ishlashi 
mumkin. Qisqa muddatli ishlashda (5 daqiqagacha) dasta uzunligi 400 
mm bo’lganda bir kishiga to’g’ri keladigan zo’riqish kuchi 200 N gacha 
bo’lishi kerak. 
Yuritma chig’irlar. Baraban bilan elektrodvigatelni kinematik 
qo’shilishiga ko’ra chig’irlar elektroreversiv va friktsion bo’ladi. 
Elektroreversiv chig’irlarda elektrodvigatel bilan baraban ajralmas qilib 
mahkamlangan, friktsion chig’irlarda esa elektrodvigatel va baraban 
vallari friktsion mufta orqali mahkamlangan. 
Elektroreversiv chig’ir.
(10.6-rasm, b) Elektroreversiv chig’ir 
elektrodvigatel 7, elastik mufta 8, to’xtatgich 9, tishli reduktor 10, 
baraban 
11 
va 
payvandlangan 
ramaga 
o’rnatilgan yurgizish 
mexanizmidan iborat. CHig’ir fundamentga mahkamlanadi. Bir 
barabanli elektroreversiv chig’irlarni tortish kuchi 3,2…1,25 kN, arqon 
tezligi 0,5…0,1 m/s va arqon uzunligi 80…800 metrni tashkil qiladi. 
Turli xil polispastlarni qo’llab elektroreversiv chig’ir yordamida qurilish 
montaj ishlaridagi turli xil vazn va o’lchamdagi yuklarni ko’tarish 
mumkin. Elektroreversiv chig’ir qurilish ko’targichlari, kranlar va 
boshqa ko’tarish mashinalarida qo’llaniladi. 
Montaj ishlarini tezlashtirish uchun chig’irlarda ikki kolodkali 
to’xtatgichlar qo’llaniladi (10.7–rasm). Pedal 1 ni bosganda to’xtatgich 
yuki 2 ko’tariladi va yuk o’zining og’irlik kuchi bilan tushadi. 
Barabanga o’ralayotgan po’lat arqondagi zo’riqish kuchi 
S
b
, po’lat 
arqon tezligi 
v
k
 
va po’lat arqon uzunligi 
L
chig’irning asosiy parametrlari 
bo’lib hisoblanadi. 

---

129