|
11.3. Kranlarning hisobiy yuklanishlari
Metall konstruktsiyalarini hisoblashda ularga ta’sir etuvchi barcha
yuklanishlar, ya’ni doimiy va o’zgaruvchi yuklanishlar, vertikal va
gorizontal tekislikda ta’sir etuvchi inertsion yuklanishlar, shamol
yuklanishi va burovchi yuklanishlar hisobga olinadi.
Mustahkamlikka va ustuvorlikka hisoblashda hisobiy nagruzkalar
me’yoriy yuklanishlarga teng qilib olinib, yuklanish koeffisientiga
ko’paytiriladi.
Doimiy yuklanishlarga metall konstruktsiyaning o’z massasi, kran
mexanizmining boshqarish kabinasi va shunga o’xshash metall
konstruktsiya bilan bog’langan qismlarning massalari kiradi. Metall
konstruktsiyaning o’z massasidan hosil bo’ladigan yuklanishni
hisoblashda, uni konstruktsiya uzunligi bo’yicha teng tarqalgan deb
olinadi. Metall konstruktsiya bilan bog’langan qismlarning massasidan
hosil bo’ladigan yuklanishlarni ma’lum kesimlarda to’plangan yuk deb
olinadi. Kran harakatlanganda uning metall konstruktsiyasi zarblarni
qabul qiladi. SHuning uchun konstruktsiyaning o’z massasi butunlay
statik deb olinmaydi, aksincha dinamik ish rejimini hisobga olgan holda,
151
nisbiy yoyilgan doimiy yuklanishni ma’lum koeffisientga ko’paytirib
qabul qilinadi, ya’ni:
q
x
=
K
q
q (11.1)
bu yerda: q – metall konstruktsiyaning teng tarqalgan o’z massasidan
hosil bo’ladigan doimiy yuklanish; K
q
– metall konstruktsiya elementlari
massasining hisobiy qiymatidan o’zgarishi va inertsion yuklanishni
hisobga oluvchi umumiy yuklanish koeffisienti; uning qiymati kranning
harakatlanish tezligi 60 m/min dan kichik bo’lganda 1,1; 60 dan 120
m/min gacha bo’lganda 1,2; 120 m/min dan ortiq bo’lganda 1,3 ga teng
qilib olinadi.
Strelali va aylanma kranlarda ko’tariladigan yukning massasi ham
doimiy nagruzka hisoblanadi. Yukni ko’tarish va tushirishda inertsiya
kuchlari hosil bo’ladi. SHu sababli yukdan hosil bo’ladigan hisobiy
doimiy yuklanish quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
R
a
=
K
a
G
g
,
N (11.2)
bu yerda: G
g
– yuk massasi; K
a
– yuk massasining o’zgarishi va yukni
ko’tarib turishda inertsiya kuchlarining hosil bo’lishini hisobga oluvchi
yuklanish koeffisienti. Uning qiymati 11.1-jadvaldan olinadi.
K
a
koeffisienti
11.1-jadval
Kranlar gruppasi
K
a
Umumiy ishlarga mo’ljallangan kranlar:
engil ish rejimi
1,2
o’rta ish rejimi
1,3
og’ir ish rejimi
1,4
Greyfer kranlari
Montaj kranlari (Q>50,0 t)
1,1
Quymachilikda ishlatiladigan kranlar
1,1
O’zgaruvchi yuklanishlarga yukli aravachalar g’ildiraklarining
metall konstruktsiyasiga ta’sir etuvchi bosim kuchi kiradi.
Bunday yuklanishlar yuk va yukli aravachalarning o’z massasidan
hosil bo’ladi. Ular quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
R
uzg
=
R
G
+
K
Yu
R
a
,
N (11.3)
bu yerda: R
uzg
– o’zgaruvchi yuklanish, N; R
a
– yukli aravacha
massasidan
uning
g’ildiraklarida
hosil
bo’ladigan,
metall
konstruktsiyaga ta’sir etuvchi bosim kuchi; uning qiymati 1,05 R ga
teng, bu yerda: R
a
– g’ildirakning spetsifikatsiya bo’yicha hisoblangan
152
bosim kuchi; R
a
– yukning massasidan aravacha g’ildiraklari orqali
balkaga ta’sir qiladigan bosim kuchi, N.
Gorizontal inertsion yuklanishlar mashina yuritmali kranlarda
metall konstruktsiyaning harakatlanish jarayonida tormozlash va
yurgizishda hosil bo’ladi. Ularning qiymati tajribalar asosida aniqlangan
bo’lib, amaliy hisoblashlarda vertikal yuklanishning ma’lum foiziga teng
qilib, turli kranlar uchun turlicha olinadi.
Shamol yuklanishi. Bunday yuklanish kran ishlaydigan relef
sharoitiga bog’liq bo’lib, kranning ish holati va tinch holatida ta’sir
etadi.
Shamol kuchidan hosil bo’ladigan yuklanish kran metall
konstruktsiyasining shamol keladigan tomonidagi yuzasiga tik ta’sir
etadi va teng tarqalgan bo’ladi.
Burilish yuklanishlari vertikal yuklanishlar va gorizontal inertsion
yuklanishlarning
buralish
o’qiga
nisbatan
ekstsentrik
holda
joylashishidan hosil bo’lib, to’plangan kuch deb qabul qilinadi.
Bundan
tashqari,
metall
konstruktsiyalarni
loyixalashda
haroratning (
40
0
S da) o’zgarishini hisobga oluvchi temperatura
yuklanishi, kranlarni ko’chirib yurishda montaj remont hamda ish
sharoitlarini hisobga oluvchi montaj va transport massasi yuklanishlari
hisobga olinadi. Buning uchun to’g’rilash koeffisientlari kiritiladi, ya’ni
montaj yuklanish uchun 1,2 transport yuklanishi uchun avtotransport
bilan tashishda 1,3 temir yo’l va suv transporti bilan tashishda 1,1 ga
teng yuklanishlari koeffisienti hisobga olinadi.
Metall konstruktsiyalarni loyihalashda yuqorida qayd etilgan
yuklanishlar, quyidagi kombinatsiyalarda hisoblanadi.
1. Doimiy va o’zgaruvchi yuklanishlar va agar mavjud bo’lsa,
buralish yuklanishlari hisobga olinadi.
2. Birinchi kombinatsiyada hisobga olingan yuklanishlardan
tashqari, yana gorizontal inertsion yuklanish va kranning ish holatida
ta’sir etuvchi shamol yuklanishi hisobga olinadi.
3.
Yuqoridagi
ikki
kombinatsiyada
hisobga
olingan
yuklanishlardan tashqari, montaj va transport yuklanishlari hisobga
olinadi.
4. Strelali kranlar uchun yuqorida hisobga olingan yuklanishlardan
tashqari, kranning tinch holatida (to’g’rilash «K
Q
» koeffisientini hisobga
olmagan holda) kranning o’z massasidan, strela qulochi eng kichik
bo’lganda strelaning bosh qismlarining elementlari massasidan hosil
153
bo’luvchi yuklanishlar va tinch holat uchun shamol yuklanishi hisobga
olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
