O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov



Download 8,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/126
Sana31.05.2022
Hajmi8,76 Mb.
#622276
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   126
Bog'liq
fayl 1789 20210911

O’rtacha zichlik 
– material namunasining uning massasini 
egallagan butun hajmga (undagi g’ovak va kovaklar bilan birga) nisbati 
bilan aniqlanadigan fizik kattalikdir. O’rtacha zichlik ρ
m
(kg/m
3
, g/sm
3

quyidagi formuladan topiladi: 
ρ
m

m / V,
 
 
 
 
(1.2)
bu yerda: 
m
– materialning tabiiy holatdagi hajmi, m
3
yoki sm
3

Ba’zi qurilish materiallarning haqiqiy va o’rtacha zichligi 
1.2-jadval 
Material 
Zichligi, kg/m

haqiqiy 
o’rtacha 
Po’lat 
7850 – 7900 
7800 – 7850 
Granit 
2700 – 2800 
2600 – 2700 
Ohaktosh 
2400 – 2600 
1800 – 2400 
Qum 
2500 – 2600 
1450 – 1700 
Sement 
3000 – 3100 
900 – 1300 
Keramik g’isht 
2600 – 2700 
1600 – 1900 
Og’ir beton 
2600 – 2900 
1800 – 2500 
Qarag’ay 
1500 – 1550 
450 – 600 
Poroplastlar 
1000 – 1200 
20 – 100 
O’rtacha zichlik doimiy emas, u materialning g’ovakliligiga qarab 
o’zgaradi. Sun’iy materiallarni kerakli o’rtacha zichlikda tayyorlash 
mumkin, masalan, g’ovakligini o’zgartirib o’rtacha zichligi 1800 – 2500 
kg/m

bo’lgan og’ir beton yoki o’rtacha zichligi 500 – 1800 kg/m

bo’lgan yengil beton olinadi. 
O’rtacha zichlik kattaligiga materialning namligi ta’sir qiladi: 
namligi qancha yuqori bo’lsa, materialning o’rtacha zichligi shuncha 
katta bo’ladi. Materiallarning o’rtacha zichligini ularning g’ovakliligini, 
issiqlik o’tkazuvchanligini, issiqlik sig’imini, konstruksiyalarning 
mustahkamligini (o’z massasini hisobga olgan holda) hisoblash va 
materiallar tashish narhini hisoblab chiqish uchun bilish zarur. 
Sochiluvchan materiallar (sement, qum, chaqiq tosh, shag’al va 
boshqalar) uchun to’kma zichlik aniqlanadi. Bunday materiallarning 
hajmi materialning o’zidagi g’ovaklargina emas, balki donalar yoki 
material bo’laklari orasidagi bo’shliqlarni ham o’z ichiga oladi.


14
Materialning g’ovakligi deb uning hajmining g’ovaklar bilan 
to’ldirilish darajasiga aytiladi. G’ovaklik 
P
zichlikni 1 yoki 100% gacha 
to’ldiradi va quyidagi formuladan aniqlanadi: 
P = 1 – ρ
m
/ ρ 
(1.3)
yoki 
P = (1 – ρ
m
/ ρ) 100 %. 
(1.4)
Turli materiallarning g’ovakliligi katta chegaralarda o’zgaradi va 
g’isht uchun 25 – 30%, og’ir beton uchun 5 – 10%, gaz-beton uchun 55 
– 85%, penoplast uchun 95% ni tashkil qiladi, shisha va metallning 
g’ovakliligi nolga teng. Material xossasiga g’ovaklilik kattaliligina 
emas, g’ovaklarning o’lchami va xarakteri ham katta ta’sir ko’rsatadi: 
mayda (0,1 mm gacha) yoki yirik (0,1 dan 2 mm gacha), berk yoki 
tutash g’ovaklar bo’ladi. Materialning butun hajmi bo’ylab bir tekis 
taqsimlangan mayda berk g’ovaklar materialga issiqlik izolyatsiya 
xossalarini beradi. 
Zichlik 
va 
g’ovaklik ko’p jihatdan materialning suv 
shimuvchanligi, suv o’tkazuvchanligi, sovuqbardoshligi, mustahkamligi, 
issiqlik o’tkazuvchanligi kabi xossalarini belgilaydi.

Download 8,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish