O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

3.Tananing oichov xarakteristikasi va oichovlarni olish uslubi

O'lchov tipologiyasini tuzish maqsadida aholini antropometrik o'rganishda hamma o'lchamlar poyabzalsiz, kiyimsiz (erkaklar va bolalar trusida, qizlar va ayollar esa trusi va byust-galterda) jussadan olinadi.

O'lchov olish vaqtida gavda muayyan vaziyatni egallashi, ya'ni kishi erkin, to'g'ri turishi va shu holatni saqlab turishi lozim.
Qo'llar pastga tushirilgan, tovonlar juftlangan, oyoqlar uchining oralig'i 15—20 sm. Nuqtalarning balandlik o'lchovini olish vaqtida bosh shunday holatni egallashi lozimki, o'ng ko'zning pastki burchagi bilan quloq kesmasi gorizontal tekislikdan chetga chiqmasligi shart.
O'lchovlar indeksi bosh harflar bilan belgilanadi. Bosh harflar o'lchamlarning turlarini bildiradi:
R - bo'y;
O — aylanalar;
S — yarim aylanalar;
D — uzunliklar, masofalar va bo'ylama yoylar;
V — balandliklar;
Sh — kengliklar, ko'ndalang yoylar;
Sr — markaz nuqtalari orasidagi masofa;
d — diametrlar:
G — chuqurliklar;
Indekslar o'lchanadigan joylarni belgilaydi:
V - ko'krak nuqtasining balandligi;
D_ts — bel chizig'ining uzunligi;
O,,,, — uchinchi ko'krak aylanasi;
Sh_s — ort kengligi;
Sr, — ko'krak bezlari uchlarining oralig'i va h.k.
Aniq qomatni o'lchashdan awal, odatda, asosiy dastlabki 5 ta nuqta belgilab olinadi: bo 'yin nuqtasi, bo 'yin asosining nuqtasi, yelka nuqtasi, qo'ltiqning orqa burchagi va be! chizig'ining balandlik nuqtasi.
Chiziqli proyeksion o'lchamlar poldan antropometrik nuqta-gacha aniqlanadi:
R (1) — bo'y; V_kt (3) — o'mrov nuqtasining balandligi; V_(osh(4) — bo'yin asosi nuqtasining balandligi; V (5) — yelka nuqtasining balandligi; V (6) — ko'krak bezlari uchining balandligi; V_|t (7) — bel chizig'ining balandligi; V_k (9) — tizza nuqtasining balandligi; V_sht (10) — bo'yin nuqtasining balandli­gi; V (11) — orqa qo'ltiq burchagining balandligi; V,_s (12) — dumba osti burmasining balandligi.

Yoysimon ko'ndalang perimetrlar (aylanalar) transversal tekisliklarda santimetrli tasma yordamida o'lchanadi (12.2- rasm):

O_sh(13) — bo'yin aylanasi; O_gl(14) — birinchi ko'krak ayla­nasi; O _n(15) — ikkinchi ko'krak aylanasi; O _m(16) — uchinchi ko'krak aylanasi; 0_grv(17) — to'rtinchi ko'krak aylanasi; O_t(18) — bel aylanasi; O_b(19) — bo'ksa aylanasi (qorin chiqig'ini hisobga olib); O_bl(20) — bo'ksa aylanasi (qorin chiqig'ini hisobga ol-may); O_obed (21) — son aylanasi; O_k(22) — tizza aylanasi; 0_;(23) - boldir aylanasi; O_sh (24) - to'piq aylanasi; O_p (28) -yelka aylanasi va h.k.

Yoysimon bo'ylama o'lchamlar (balandliklar, uzunliklar, ma­sofalar) santimetrli tasma yordamida aniqlanadi: D_sb(25) — yon tomondan bel chizig'idan polgacha bo'lgan masofa; D_st(26) - old tomondan bel chizig'idan polgacha bo'lgan masofa; D_n(27) -ichki tomondan oyoq uzunligi; V_prp(34) - bo'yin nuqtasidan old tomonda birinchi ko'krak aylanasi chizig'igacha bo'lgan masofa (old o'mizning balandligi); V_g(35) - ko'krak balandligi;Yasli yoshidagi bolalardan o'lcham olish o'ziga xos xususiyatlarga ega. Misol uchun, bel chizig'i tariqasida kindik nuqtasi sathidagi chiziq olinadi. Bunga binoan, qator oichamlar nomi o'zgaradi: 18 — kindik nuqtasi orqali o'tgan aylana; 25 — kindik nuqtasi sathidan yon tomondan polgacha bo'lgan masofa; 40 — kuraklar chiqig'i hisobga olingan holda bel chizig'igacha orqa uzunlik; 43 — ortda kindik nuqtasi sathidan bo'yin asosining nuqtasigacha bo'lgan masofa.