O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona Politexnika Instituti

Nullifikatsiya - (lot. nullifi catio-yo’qotish) - biror hujjatni yuridik kuchdan, qonuniylikdan mahrum etish. Qimmatli qog’ozlarga va pul belgilariga nisbatan nullifikatsiya ularning davlat tomonidan bekor qilinishini bildiradi.
Revalvatsiya - (re. . . va lot. Valeo - qadr-qimmatga egaman) - 1) milliy valyuta - pul birligi kursini boshqa mamlakatlar yoki xalqaro valyuta pul birliklariga nisbatan rasmiy oshirish. Inflyatsiya bartaraf etilganidan keyin ichki pul muomalasini barqarorlashtirish usullaridan biri. Iqtisodiyotga devalvatsiyam nisbatan aksincha ta’sir ko’rsatadi. Muayyan bir mamlakat valyuta kursini boshqa mamlakatlar valyutalariga nisbatan ko’tarish eksport qilinayotgan tovarlarning chet el valyutasidagi narxini oshiradi va bu bilan xalqaro bozorda mamlakatning raqobat qilish qobiliyatini pasaytiradi, tovarlar eksportiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. revalvatsiyani o’tkazayotgan mamlakat uchun revalvatsiya chet el valyutasini arzonroq sotib olish imkoniyatini yaratadi, bu esa tovarlar importyorlari va kapital eksportyorlari manfaatlariga muvofiq keladi; 2) kassadagi nakd pulni qayta baholash, milliy valyutada ifodalangan oltinning umumiy summasi va markaziy bank balansida turgan valyuta hisobkitobini bildiradi.
Deflyatsiya - dezinflyatsiya - inflyatsiya davrida chiqarilgan muomaladagi ortiqcha qog’oz pulni kamaytirish; davlat to-monidan muomaladagi pul mikdorini kamaytirishga qaratilgan moliya va pul-kredit tadbirlari (soliqlarni oshirish, qimmatli qog’ozlar sotish, tovar narxlari darajasini pasaytirish, ish haqi o’sishiga yo’l qo’ymaslik, tashqi savdoni jonlantirish, banklar hisob stavkasini oshirish, omonatlar o’sishini rag’batlantirish va b. ). Statistik jixatdan deflyatsiya muomaladagi pul massasi umumiy hajmining yalpi mahsulot, tovar muomalasi va pulli xizmatlar qiymatlari yig’indisiga nisbati bilan ifodalanadi. Odatda, deflyatsiyani davlatlar pul islohoti arafasida o’tkazadi. Mas, Buyuk Britaniyada 1925 y. pul islohotidan 2 yil oldin - 1923 y. da muomaladagi pullar 541 mln. funt sterlingdan 378 mln. funt sterlinggacha kamaytirilgan. 2-jahon urushidan keyin ko’pgina boshqa davlatlarda ham muomaladagi pul mikdorini kamaytirish, tovar narxining o’sishini susaytirish va b)tadbirlar amalga oshirildi. O’zbekistonda yangi so’m muomalaga kiritilgunga qadar (1994 y. 1 iyul) deflyatsiya tadbirlari amalga oshirildi.
Devalvatsiya - (de va lot. valeo qiymat) - milliy pul birligi kursining chet el valyutalari (erkin almashtiriladigan valyutalar, xalqaro hisob birliklari)ga nisbatan pasaytirilishi. Devalvatsiya davlat tomonidan rasmiy ravishda e’lon qilinadi va qonunchilik asosida amalga oshiriladi. Devalvatsiya mamlakat savdo va to’lov balansining keskin yomonlashuvi, valyuta rezervining holdan toyishi, xalqaro valyuta bozorlarida milliy valyuta kursining pasayishi bilan bog’liq holda yuz beradi. Uning ochiq devalvatsiya (devalvatsiya hukumat tomonidan qonun yo’li bilan rasman e’tirof qilinadi, eski qog’oz pulning bir qismi muomaladan chiqariladi yoki qadrsizlangan pul almashtiriladi) va yashirin devalvatsiya (qog’oz pulning qadrsizlanishi, oltin ta’minotining kamayishi yuz beradi, lekin pulning bir qismi muomaladan olinmaydi) ko’rinishlari bor.

8-MAVZU. “KREDITNING ZARURLIGI, MOHIYATI VA FUNKSIYALARI”

1. Kredit iqtisodiy kategoriya sifatida. Kreditning zarurligini belgilovchi omillar.

2. Kreditning mohiyati. Kreditning funktsiyalari. “Kredit” tushunchasining mazmuni.
3. Kreditning printsiplari. Kreditning zarurligini belgilovchi omillar.
4. Kapitalning doiraviy aylanishi va aylanishi.
5. Aholining kreditga bo’lgan talabining paydo bo’lishi. Davlatning kredit resurslariga bo’lgan talabining paydo bo’lishi. Kreditning shakllari.
6. Kredit qonunlarining zarurligi va ob’ektivligi.
7. Kreditning xarakterli va xususiyatli belgilari
8. Kreditning qayta taqsimlash va muomala vositalarini yaratish funktsiyasi.