O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY
VA O'RTA MAXSUS TA'LIM
VAZIRLIGI FARG'ONA DAVLAT
UNIVERSITETI
Tabiiy fanlar fakulteti
fakulteti
KO’M yo'nalishi
18-49-guruh talabasi
Ibroximova Xursanoy ning
Oragnik moddalarning tuzilishi
mavzusi bo'yicha
Mutaxassislikga kirish
fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
1. Органик кимё – углерод бирикмалари кимѐсидир. Органик кимѐга –
углеводородлар ва уларнинг хосилалари кимѐси деб таъриф бериш ҳам мумкин.
Органик кимѐ мустақил фан сифатида Х1Х аср бошларида ривожлана бошлади.
Бунга асосий сабаблар:
1. Углерод бирикмалари, яъни органик бирикмалар соннинг кўплиги (7
миллиондан ортиқ) вахоланки, углерод элементидан ташқари 107 элемент
бирикмалари 1 миллионга яқин. Хозирда бир йилда 200 мингдан ортиқ янги
органик модда синтез қилинмоқда. Органик бирикмаларнинг кўп бўлишга сабаб,
углерод атоми ўзаро бир – бири билан бирикиб узун занжир хосил қилиши,
изомерия ходисаси, ҳамда тирик табиат билан боғлиқлиги билан тушунтирилади.
2. Органик бирикмалар катта амалий ахамиятга эга. Бу ерда органик
бирикмалар бўлган нефть, табиий газ, пластмассалар, полимер моддалар, табиий
ва синтетик толалар, синтетик каучуклар, табобатда ишлатилинадиган табиий
ўсимлик моддалари, қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган захарли моддалар –
пестицидларнинг асосий қисми углерод бирикмалар эканлигини аниқ мисоллар
ва далиллар билан исботлаб бериш лозим.
3. Органик бирикмаларнинг бошқа анорганик бирикмалардан фарқи:
Органик бирикмаларнинг кўпчилиги ёнади,улар электр ва иссиқликни ёмон
ўтказади, улар ковалент боғланишли бирикмалар хисобланади, иссиқликка,
температурага нисбатан беқарор, углерод бирикмаларининг эритмалари
ноэлектрик хисобланади, улар орасидаги реакция суст ва охиригача бормайди,
яъни кўпчилигида махсулотларнинг унуми 100 % бўлмайди. Реакция бориши учун
алохида шароит яратиш талаб этилади.
4. Хозирги кунда органик кимѐнинг янги замонавий сохалари – табиий
физиологик фаол моддалар кимѐси, биорганик кимѐ, полимер кимѐси, пептид ва
оқсиллар кимѐси жадал ривожланиб бормоқда. Органик кимѐни ва унинг янги
сохаларини ривожланишида ўзбек олимларининг хиссаси каттадир. Дунѐга
машхур академиклар С.Ю.Юнусов_,_О.С.Содиқовларнинг'>С.Ю.Юнусов, О.С.Содиқовларнинг табиий бирикмалар
кимѐси, академик Х.У.Усмоновнинг полимерлар кимѐси сохасидаги улкан
илмий – тадқиқот ишлари устида тўхталиб ўтиш лозим. Ўсимлик моддалари
кимѐси, жумладан алкалоидлар кимѐси бўйича С.Ю.Юнусов яратган мактабни
бутун дунѐ тан олган. Бунинг исботи сифатида, дунѐда топилган
алкалоидларнинг хар учтадан бири С.Ю.Юнусов ва унинг шогирдлари
томонидан топилганлигини айтиш мумкин. Органик кимѐнинг ривожланишида
профессорлар А.Р.Абдурасулова, А.Абдусаматов, С.Р.Рашидова ва хоказолар
хизматлари катта.
Республикамиз улкан углеводородларнинг табиий манбаларига эга.
Республикамизда улкан нефтни қайта ишлайдиган завод (Фарғона ва Олтиариқ),
ҳамда газни қайта ишлайдиган (Шўртан ва Муборак газ) заводлари ишлаб
турибди.
Улардан хилма – хил нефть ва газ махсулотлари ишлаб чиқарилмоқда. Чирчиқ,
Фарғона ва Навоийдаги улкан кимѐ комбинатлари хақида маълумотлар бериш
керак.
5. Органик бирикмаларнинг тузилиш назарияси Э.Франкланд, Ш.Ф.Жерар,
Ф.Кекуле ва бошқа олимлар билан боғлиқ. Бу назарияни хал қилишда улуғ рус
олими А.М.Бутлеровнинг хизмати катта. У 1861 йилда ўзининг “Кимѐвий
тузилиш” назариясининг асосий қоидаларини баѐн қилди.
Do'stlaringiz bilan baham: |