O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Ma’naviyatda milliy va umuminsoniy jihatlar  o’zaro uyg’un tarzda mavjuddir. Bu uyg’unlik ma’naviyat 
tarkibiga  kirgan  unsurlarda  milliy  va  umuminsoniy  jihatlarning  uzviy  bog’liqligi  bilan  izohlanadi.  Jumladan, 
axloq,  san’at,  din  singari  ijtimoiy  hodisalarda  ham  milliy,  ham  umuminsoniy  jihatlar  mavjud  bo’lib,  ularning 
mutanosibligi  ma’naviyatdagi  milliylik  va  umuminsoniylik  mutanosibligini  belgilaydi.  Shuning  uchun  ham 
ma’naviyatdagi milliylik va umuminsoniylik nisbati uning tarkibidagi axloq, san’at, mafkura singari hodisalarda 
shu jihatlarning qanday mutanosiblikda ekaniga bog’liq.  
O’zbeklar axloqidagi oriyat, diyonat, kattalarga hurmat, mehmondo’stlik, mehnatsevarlik kabi sifatlarga ularning 
ruhiyatidagi  samimiylik,  insof,  bag’rikenglik,  sharm-hayolilik  jihatlari,  milliy  adabiyot  va  san’ati  qo’shilib 
o’zbek ma’naviyatining o’ziga xos xususiyatlarini shakllantiradi.  
Sho’rolar  davrida  o’zbek  milliy  ma’naviyatining  hayotbaxsh  sarchashmalarini,  xalq  tarixidan  uzib  qo’yishga, 
sun’iy  va  zo’raki  baynalmilallashtirishga  harakat  qilindi.  Ular  totalitar  tuzum  kutgan  natijani  bermagan  bo’lsa 
ham,  lekin  izsiz  o’tib  ketmadi.  Markazning  millat  va  xalqlarni  bo’lib  tashlash  va  hukmronlik  qilish  siyosati 
amalga  oshirilishi  natijasida  millatning  muayyan  qismi  ruhiyatida  boqimandalik  singari  illatlar  tomir  ota 
boshladi. Milliy istiqlol qo’lga kiritilganidan keyin bu salbiy sifatlardan qutulish va milliy ma’naviyatning o’zagi 
bo’lgan milliy g’oya, milliy mafkura atrofida xalqni jipslashtirish imkoni tug’ildi.  
Ma’naviyat  falsafasi  uning  tarkibi,  mazmuni  va  mohiyatini  tahlil  qilishdan  tashqari,  uning  ijtimoiy  hayotdagi 
o’rnini  tahlil  etishni  ham  taqozo  qiladi.  Jamiyat  taraqqiyotida  ma’naviyatning  o’rni  naqadar  muhimligini 
shundan ham bilib olsa bo’ladiki, bu taraqqiyot o’zaro uzviy bog’liq ikki jarayon, ya’ni moddiy ishlab chiqarish 
va ma’naviy boyliklar ishlab chiqarishning birligidan iborat.