|
O’zbekiston va jahon. Mustaqil O’zbekistonning jahon tsivilizatsiyasiga qo’shilishining falsafiy-
metodologik muammolarini o’rganish nihoyatda muhim. O’zbekiston o’zining ko’p asrlik milliy davlatchiligi,
madaniyati, ilm-fani, san’ati, o’ziga xos va betakror hayot falsafasi bilan jahon tsivilizatsiyasi rivojiga muhim
hissa qo’shdi. O’zbek xalqi jahonga fan, san’at, falsafa, tibbiyot, siyosat, huquq, tarix sohalarida o’lmas asarlar
yaratgan, buyuk allomalarni bergan. Biroq mustamlakachilik yillarida ro’y bergan quyidagi jarayonlar
xalqimizning jahon tsivilizatsiyasiga qo’shilishi uchun imkon bermagan:
- o’z milliy davlatchiligiga ega bo’lmaganligi;
- milliy madaniyatning tabiiy rivojlanish imkoniyati cheklanganligi;
- mustabid tuzum mafkurasining tazyiqi ostida dunyodan uzib qo’yilganligi;
- tarixi, ona tili, ma’naviy merosidan begonalashish alomatlari paydo bo’lganligi;
- milliy qadriyatlari, an’ana va urf-odatlarining yo’qolib borganligi, ularni asrab-avaylash imkoniyatining
kamligi va boshqalar.
Mustaqillik tufayli O’zbekiston o’z taraqqiyot yo’lini erkin tanlash, milliy davlatchilik asoslarini yaratish va
jahon tsivilizatsiyasiga qo’shilish imkoniga ega bo’ldi. Mamlakatimiz o’z mustaqilligining dastlabki yillaridanoq
jahon tsivilizatsiyasiga qo’shilish yo’lini tanladi.
Jahon tsivilizatsiyasi yutuqlaridan bahramand bo’lish mustaqil rivojlanish yo’liga kirgan davlatning dunyo
hamjamiyatida o’ziga xos rivojlanishini ta’minlaydi. Binobarin, har bir xalq mustaqil bo’lganidan keyin o’zining
iqtisodiyoti, madaniyati, milliy davlatchilik siyosatini amalga oshiradi. U o’z imkoniyatlariga tayanib, jahon
hamjamiyatiga kirib borar ekan, bu jarayon milliy falsafada ham o’z ifodasini topadi.
Mustaqillik milliy falsafaning negizi, uning umumjahon falsafiy jarayoni bilan qo’shilishi va uyg’unlashuvining
eng asosiy shartidir. Mustaqillikka erishmagan xalq milliyligini, o’ziga xos qadriyatlari, urf-odatlari, ruhiyati va
dunyoqrashini o’z falsafasida to’la-to’kis aks ettira olmaydi.
Mustaqil bo’lmagan xalqning falsafasida mustamlakachilarning g’oyalari doimo ustuvor bo’ladi. Faqat
mustaqillikkina ijtimoiy ongning hamma sohalarida, dunyoqarashning barcha jabhalarida milliylikning to’la-
to’kis namoyon bo’lishi uchun zamin yaratadi.
Tarixning saboq berishicha, hech qanday davlat boshqa bir davlatga, boshqa bir xalqqa o’z manfaatlarini
ko’zlamasdan beg’araz yordam ko’rsatmaydi. Jahon tsivilizatsiyasiga qo’shilish har bir mustaqil rivojlanayotgan
davlatning taraqqiyotida o’z kuchi va imkoniyatlariga, ilg’or an’analariga, qadriyatlariga, milliy davlatchilik
tajribalariga, intellektual salohiyatiga, tabiiy boyliklariga tayanishini inkor etmaydi, balki ularning keng
rivojlanishini taqozo etadi.
Erkinlik, mustaqillik hamisha zaruratni, mas’uliyatni anglashni taqozo etadi: erkinlik va mustaqillik jamiyatning
har bir a’zosi oldiga «Biz kim edik? «Hozir qanday ahvoldamiz?» va «Qanday bo’lishimiz kerak»? degan
savollarga vijdonan javob berishni talab etadi. Mustaqillik yillarida farovon va baxtli hayotni bizga kimdir
yaratib bermasligini, balki o’z aqlimiz, kuchimiz bilan yaratishimiz lozimligini anglashni taqazo etadigan
dunyoqarash shakllangani bu savollarga javoblar izlanilayotganligidan, ularni hal qilish choralari
ko’rilayotganidan dalolat beradi. Boshqa mamlakatlardan, yaxlit va bir butun jahon tizimidan ajralib qolgan
holda bu borada ham taraqqiyotga erishib bo’lmaydi.
Taraqqiyotga tsivilizatsiyali yondashuv o’ziga xos xususiyatlarga ega. O’zbekiston va jahon tarixini o’rganishga
bunday qarash hozirgi zamon falsafasida muhim yo’nalishlardan biri sifatida qaror topmoqda. U tarixiy
haqiqatni xolisona baholashga, milliy xususiyatlarning o’ziga xosligini anglashga, insoniyatning ilg’or
rivojlanish tajribalarini bilishga va ulardan ijodiy foydalanishga imkon beradi. Jahon tarixiga tsivilizatsiyali
yondashuv insoniyat taraqqiyoti zo’rliksiz va inqilobiy sakrashlarsiz o’ziga xos tadrijiy yo’ldan ilgarilab
borganida jamiyat katta foyda ko’rishi, odamzod boshiga turli ijtimoiy ofatlar tushmasdan rivojlanishi
mumkinligini ko’rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
