O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

JORIY DAROMADLAR VA XARAJATLARNING TUZILISHI

(mln. dollar)

Ko‘rsatkichlar	2017	2018	2018	2020
			I chorak	I chorak
Hisoblangan daromadlar	19 827,1	22 140,1	5 152,0	5 827,7
Tovarlar eksporti	10 161,5	11 385,6	2 956,9	3 400,4
Xizmatlar eksporti	2 250,7	2 749,6	572,8	660,5
Hisoblangan birlamchi daromadlar	2 598,8	3 181,2	685,1	759,39
Hisoblangan ikkilamchi daromadlar	4 816,1	4 823,8	937,1	1 007,41
Hisoblangan xarajatlar	18 347,1	25 733,1	5 377,7	6 561,0
Tovarlar importi	12 377,3	18 252,4	3 727,8	4 746,9
Xizmatlar importi	4 092,5	5 191,1	1 142,6	1 190,1
To‘lanishi lozim bo‘lgan birlamchi daromadlar	1 384,2	1 674,4	370,9	479,1
To‘lanishi lozim bo‘lgan ikkilamchi daromadlar	493,1	615,2	136,3	144,8
Joriy hisob saldosi	1 488,2	-3 576,7	-240,4	-733,3

Shu munosabat bilan, 2020 yilning I choragi yakunlari bo‘yicha xalqaro xizmatlarni hisobga olgan holda, savdo balansining manfiy saldosi TBQ6 metodologiyasiga binoan 1,9 mlrd. dollarni tashkil qildi. Bunda, birlamchi va ikkilamchi daromadlarning ijobiy saldosi 1,2 mlrd dollarga tengdir.

TOVARLAR

2020 yilning I choragida tovarlar bo‘yicha tashqi savdo aylanmasi, oltin savdosi va tuzatishlarni hisobga olgan holda 8,1 mlrd. dollarni tashkil etdi, eksport va import hajmlari mos ravishda 3,4 mlrd. dollar va 4,7 mlrd. dollarga teng. Shu munosabat bilan, savdo balansining defisiti 1,3 mlrd. dollarni tashkil etdi.

T ovarlar eksporti hajmi 2018 yilning I choragiga nisbatan 15%ga ortdi. Bunda, oltin va neftgaz mahsulotlari eksportining choraklik o‘rtacha ulushi mos ravishda 36% va 20%ni tashkil qilmoqda. Bunda, neftgaz mahsulotlarining eksporti 2018 yilning I choragiga nisbatan 42%ga oshgan bo‘lib, bu neftgaz mahsulotlarining o‘rtacha hisob-kitob qilinadigan narxining 15%ga va yetkazib berish hajmining 24%ga o‘sishi hisobigadir.

2 020 yilning I choragida tovarlar eksportining hajmi (oltin eksportini va tuzatishlarni hisobga olmagan holda) o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 31%ga o‘sgan (2018 yilning I choragida o‘sish 25%ni tashkil qilgan ) (2-diagramma).

Tovarlar importining hajmi 2018 yilning I choragiga nisbatan 27%ga o‘sgan. Shu bilan birga, 2020 yilning I choragida importning o‘sish sur’ati 2018 yilning I choragiga nisbatan past bo‘lgan (3-diagramma).

2 018-19 yillarning I choraklarida tovarlar eksporti umumiy hajmining 80% beshta davlatga to‘g‘ri kelgan bo‘lib, ulardan 40% Shveysariyaga (oltin) tegishlidir. Xom ashyo tovarlari (oltin va tabiiy gaz) eksportining ulushi jami eksport hajmining 50-60%ini tashkil qilmoqda. Bunda, tabiiy gaz eksportining asosiy hajmi Xitoy, Rossiya va Qozog‘istonga to‘g‘ri keladi (4-diagramma).

Shu bilan birga, tovarlar importining asosiy qismi «mashinalar, uskunalar, mexanizmlar»ga – 1,6 mlrd. dollar (2018 yilning I choragida 1,2 mlrd. dollar), «qimmatbaho bo‘lmagan metallar va ulardan tayyorlangan mahsulotlar» – 0,7 mlrd. dollar (2018 yilning I choragida 0,5 mlrd. dollar), «quruqlikdagi, suvdagi va havo transport vositalari» – 0,6 mlrd. dollar (2018 yilning I choragida 0,4 mlrd. dollar) kabi guruhlarga to‘g‘ri kelmoqda hamda ularning jami tovarlar importidagi ulushi 56%ni tashkil qildi (2018 yilning I choragida 53%) (5-diagramma).

B unda, 2018 yilning I choragiga nisbatan Xitoydan tovarlar importi 25%ga oshgan bo‘lsa, Rossiyadan import qilingan tovarlar hajmi deyarli o‘zgarishsiz qolgan. Rossiya va Xitoyning jami importdagi ulushlari 2020 yilning I choragida mos ravishda 18% va 21%ni tashkil qilgan bo‘lsa, 2018 yilning mos davriga solishtirganda ular 24% va 21,6%ga teng bo‘lgan. Importdagi mazkur o‘zgarishlar boshqa davlatlarning, xususan Koreya Respublikasining import hajmidagi ulushi 7,4%dan 14,1%ga, Yaponiyaning import hajmidagi ulushi 0,8%dan 1,3%ga ortishi bilan bog‘liqdir. Shu bilan birga, Yevropa mamlakatlarining importdagi ulushi 26,5%dan 22,6%gacha pasaydi.