О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

hissiy  zо‘riqish,
  ya’ni  ehtiyojlarni 
qondirishga tо‘sqinlik qiluvchi omillar yoki taqdir zarbalari: 
•
 
eng yaqin kishisining о‘limi; 
•
 
urush, janjal, nizo 
va hokazolar;
 qanday sabablar bо‘lishidan qat’iy 

---

246
 
 
nazar  -  ichki  yoki  tashqi  ta’sirdanmi,  baribir  odamda  asabiy  holatni 
yuzaga keltiradi. 
Asabiy  holatning  vujudga  kelishi  va  uning  о‘tib  ketishi,  ruhiy 
halovatsizlikni  bilish,  uni  bartaraf  etish  kabilar  rahbarlik  faoliyatining 
diqqat markazida turishi kerak. Asabiylashgan holatda: 
•  ongli faoliyatdagi ayrim tomonlar tо‘xtashdan qoladi; 
•  idrokda, xotirada anglashilmovchiliklar paydo bо‘ladi; 
•
 
kutilmagan qо‘zg‘alishlarga nisbatan ayni bir xil bо‘lmagan 
ta’sirlar yuzaga chiqadi; 
•
 
diqqat va idrok kо‘lami torayib, halovatsizlik kuchayadi 
va 
boshqalar. 
Shunday  vaziyatlarda  nohush  holatning  oldini  olish,  ya’ni  uni 
boshqarish kerak. Buning uchun rahbar ishini nimadan boshlashi kerak? 
Eng  avvalo,  u  asabiylashgan  odamga  nisbatan  kamsituvchi 
munosabatda  bо‘lmasdan,  unga  ziddiyat,  halovatsizlik  har  bir  shaxs 
hayotining  ajralmas  bо‘lagi  ekanligini,  bunday  holat  nafaqat  unda, 
boshqalarda  ham  bо‘lishi  mumkinligini,  buni  esa  bartaraf  qilishning  iloji 
borligini  anglatishi  kerak.  Bu  asabiy  holatni  boshqarish  va  shunday 
vaziyatdan chiqishning eng qulay va oqilona yо‘lidir. 
Hammadan ham xodim sizning yordam berishga tayyor ekanligingizni 
sezishi kerak. Bu unga birinchi qadam qо‘yishiga yordam beradi.  
Balki  gapni  shunday  boshlagan  ma’quldir:  “
Sezishimcha,  sizni 
nimadir  qiynayotganga  о‘xshaydi,  agar  sizga  yordamim  tegsa,  men  buni 
jon  deb  bajaraman.  Marhamat,  istagan  vaqtingizda  menga  murojaat 
qilishingiz mumkin”
. 
Suhbat davomida quyidagilarga e’tibor berish kerak: 
•
 
uning 
faoliyatini 
qiziqib 
kuzatib 
borayotganingizni, 
uning 
muammolariga jiddiy e’tibor berishingizni bildirishingiz kerak; 
•
 
unga  ushbu  suhbat,  shu  xonadan  tashqariga  chiqmasligi,  hech  kim 
xabardor bо‘lmasligini eslating; 
•
 
uning muammosi uning “aybi” deb qaralmasligini tushuntiring; 
•
 
xodimni  sо‘zlashiga  imkon  bering,  bir  oz  qiynalsa  ham,  tо‘xtalib 
qolganida  ham  sо‘zini  bо‘lmang,  bu  unga  nisbatan  betoqatlik  va 
hurmatsizlikni bildiradi; 
•
 
uning muammolarini hal bо‘lishiga yordam bera oladigan savollarni 
bering.  Balki  ziddiyatli,  keskin  deb  anglanayottan  holat  vahima 
qiladigandek unchalik jiddiy emasdir. 
Xodim  bilan  ushbu  ruhdagi  qilingan  har  bir  suhbat,  oqilona  yordam, 
xodimni о‘zini qо‘lga olishi, о‘ziga-о‘zi yordam bera olishiga olib keladi. 

---

247
 
 
Agar  shu  muammoni  rahbarning  bir  о‘zi  hal  etib  qо‘ya  qolsa,  xodimni 
о‘sish  imkoniyatidan  mahrum  etgan  bо‘ladi.  Bunday  tadbirkorona 
suhbatlar  maxsus  ajratilgan  xonalarda,  ya’ni  kommunikatsiyalashgan 
joylarda о‘tkazilgani yaxshi. 
Bu  jarayonda  rahbar  shunga  e’tibor  berishi  kerakki,  har  bir 
asabiylashgan  holat,  ziddiyatga  kirishgan  har  ikki  tomonning  hozirgacha 
oshkor bо‘lmagan kuchlarini ayon etadi, yuzaga chiqaradi. 
Stressning  qay  darajada  kechishi  unga  nisbatan  ta’sirlanishga,  uni 
qanchalik his etilganiga bog‘liq. 
Rasmda