O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi dasturlash asoslari va tillari fanidan

Avtotrans’ort

Aralash

AVTOMOBIL TRANSPORTI TARMO/I KORXONALARI

Avtosaqlash joylari

TXK

Ustaxonalar

QT zavodlari

Avtomarkazlar

Ish turi bo’yicha maxsuslashtirilgan

SHahar xududidagi

Yo’l yoqasidagi

Yuk tashuvchi

Avtobus

Engil avtomobil

AYoQSH

Avtokombinatlar

Avtoxizmat

Agregatlarni +T zavodlari

Agregatlar bo’yicha maxsuslashtirilgan

Ish bajarish turiga qarab ATKlar yuk tashuvchi, yo’lovchi tashuvchi, aralash va avtokombinatlarga bo’linadi. Aralash ATKlarda avtomobillarni hamma(avtobus, taksi, yuk tashuvchi) turlaridan bo’lishi mumkin.
bo’ysunishi bo’yicha: umumiy foydalaniladigan, vazirliklar va alohida tashkilotlarga tegishli bo’lishi mumkin.
Avtokombinatlarda avtomobillar soni esa 700-1000 tagacha yetadi.
Avtomobillarga xizmat ko’rsatish korxonalari(ATXKK)-maxsus ATK bo’lib, ular avtomobillarga TXK va T, hamda materiallar bilan tahminlash uchun xizmat qiladi. Ular, markaziy texnik xizmat ko’rsatish stantsiyalari (MTXKS), texnik xizmat ko’rsatish stantsiyalari (TXKS), avtomobillarga yonilg’i quyish shahobchalari (AYoQSH) va saqlash joylaridan iborat.
Texnik xizmat ko’rsatuvchi korxonalar o’z navbatida avtomarkazlar(avtosavdo bazalari, dukonlari), avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi shahar xududidagi, yo’l yoqasidagi stantsiyalar va turli ishlarga ixtisoslashgan avtoustaxonalar, hamda ayrim postlardan iboratdir.
Avtosaqlash joylari - avtomobillarni saqlash, ko’pincha TXK va ekspluatatsiya materiallari bilan tahminlash uchun xizmat qiladi.
AYoQSH-Avtomobillarni yonilg’i-moy mahsulotlari bilan tahminlash uchun xizmat qiladi. Benzin, dizel yonilg’isi va gaz tarqatuvchi turlarga bo’linadi. Oxirgi vaqtlarda, 250 dan ziyod avtomobillari bo’lgan ATK lar o’z xududida AYo+SH ga ega bo’lishi tahminlanmoqda.
Avtosavdo bazalari, do’konlari-Avtomobillarni sotuvga tayyorlash va sotish bilan shug’ullanadi.
Avtotahmirlash korxonalari avtomobil yoki uning agregatlarini qayta tiklash bilan shug’illanadilar. Ular avtomobillarni tahmirlash va agregatlarni tahmirlash zavodlari, agregatlarni(birikmalarni) markazlashgan holda tahmirlash bazalari maxsuslashtirilgan avtotahmirlash ustaxonalari, shina tahmirlash zavodlari kabilar hisoblanadi.
Avtomobil yoki uning birikmalariga texnik xizmat ko’rsatish va tahmirlash mahlum texnologiya asosida bajariladi.
Avtomobillarning ishlash qobiliyatini tahminlash maqsadi-da, uning texnik xolatini o’zgartirish uslullarining majmui texnik xizmat ko’rsatish va tahmirlash texnologiyasi deb tushiniladi.
Texnik talablar va rejaga asosan mahlum bir ketma-ketlikda avtomobil(agregat) ustida mahlum ish va amallar majmuasini bajarishga texnologik jarayon deyiladi. Avtotransport korxonalarida texnologik jarayonning xar-xil variantlaridan foydalaniladi. Bu variantlardan biri 5.2-rasmda keltirilgan.

Avtotransport korxonasida texnologik jarayonni tashkil qilinish variantlaridan birining shakli

Tanlab olingan texnologik jarayon quyidagilarni tahminlashi lozim:

1. 
   kamxarajatlilik va mehnat xovfsizligi;
   
2. 
   bajarilgan ishning yuqori sifati;
   
3. 
   bajarilayotgan ishlar uchun shaxsiy javobgarlik;
   
4. 
   profilaktik tadbirlarning solishtirma qismini ko’paytirish, shu jumladan oldindan tahmirlash ishlari;
   
5. 
   TXK va JT ning rejim va mehyorlarini muqobillashtirish;
   

TXK va JT ishlarini bajarish uchun maxsus loyixalash tashkilotlari tamonidan namunaviy texnologiyalar ishlab chiqiladi. Bu texnologiyalardan har bir aniq korxona uchun, ularning o’z ekspluatatsiya toifalari iqlim sharoitlari va korxonadagi mavjud texnik negizlar hisobga olingan holda o’zgartirishlar kiritilib foydalaniladi.
TXK ning namunoviy texnologiyalari, ulardan foydalanishda juda kam o’zgartiriladi. CHunki TXK ning barcha turlari bo’yicha, o’tkazilish davrlari, jami agregatlar va qismlar bo’yicha bajariladigan ishlar va ularning mehnat hajmi belgilangan bo’lib, o’zgartirilmay bajariladidi.
Texnologik jarayonning variantini tanlashda, albatta u yoki bu ishlab chiqarish joylari(uchastkalari), diognostikani mavjudligi va ularning korxona xududida joylashishi, jixozlanish darajasi, texnik mahlumotlarni yig’ish va tahlil qilish uslublari hisobga olinishi zarur.
Texnik xizmat ko’rsatish texnologik jarayonlariga tuzatish kiritish talab etilmaydi, chunki har bir xizmat ko’rsatish davri va undagi ish hajmi hamda birikma va agregatlar bo’yicha bajariladigan ishlar doimiydir.
Joriy tahmir texnologik jarayonlariga tuzatish kiritish maqsadga muvofiqdir, chunki avtomobillarning ishdan chiqishi vaqt, joy va ish hajmi bo’yicha ehtimoliy hisoblanadi.
Korxonaning umumiy texnologik jarayoni TXK turlari va tahmirlash bo’yicha bajarilayotgan ishlarning texnologik jarayonilardan tashkil topadi. Bular esa o’z navbatida bajarilayotgan operatsiyalardan iboratdir.
Operatsiya - avtomobil yoki uning qismlariga bir ishchi postida, bir yoki bir necha bajaruvchilar tomonidan bajariladigan texnologik jarayonning yakunlangan qismi.