O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi d. N. Mamedova, yu. Sh. Jurayeva gaz ta’minoti tizimi (o’quv qo’llanma) Qarshi – 2021 yil

5 – rasm. Kondensat yig’gich УГ – 5 – 63 qurilmasi.
Yer osti gaz quvurlarini qurishda xandak tagining sifati katta axamiyatga egadir. Sifatsiz bajarilgan yer ishlari ishlatish davrida gaz ta’minotiga, hamda quvurlarning mustahkamligiga ta’sir etiishi mumkin.

Loyihaga nisbatan chuqur joylarni qum bilan to’ldirib, zichlashtirib, tekislash lozim. Agarda xandak toshloq joylarda qazilsa, unda xandak tagining notekisliklari 10–15 sm qalinlikda qum sepalib, tekislanishi kerak. Tekislanmasa toshlarning o’tkir qirralari gaz quvurning izolyatsiyani ishdan chiqaradi va gaz quvuri korroziyasini tezlashtiradi.

Gaz quvurlaridagi bеrkituvchi moslama va boshqa uskunalar.

Gazni yopish uskunalari iste’molchilarni, gaz quvurlarning ma’lum bo’laklarini, hamda gaz asboblarini berkitish uchun qo’llaniladi. Bular sifatida jo’mrak, zadvijkalar (yopgichlar), hamda gidravlik yopgichlar qo’llaniladi.

Kichik diametrdagi gaz quvurlarida iste’molchilarni va gaz asbobini berkitish uchun jo’mraklar ishlatiladi. Ular gazni yopish, hamda uning sarfini o’zgartirish uchun xizmat qiladi. Kranlar germetizatsiya – zichlantirish usuli bo’yicha ular tortiluvchan hamda salnikli kranlarda bo’ladi.

Tortiluvchan kranlar past bosimda, salnikli kranlar esa asosan mayishiy va sanoat korxonalarining past va o’rta bosim gaz quvurlarida ishlatiladi.

Materiali bo’yicha kranlar cho’yandan va bronza yoki latundan bo’lishi mumkin. Gho’yan kranlar (IIch3bk) kam ochilib yopiladigan joylarda ishlatiladi. Kranlarning diametri 15÷80 mm bo’lishi mumkin. Kranlar gaz quvuriga ulanishi bo’yicha rezbali (muftali), sapkali va flanetsli bo’ladi. Gaz asboblarini gaz quvuriga ulash yoki ularni ajratib olish uchun krandan so’ng zgon o’rnatiladi.

Gazni yopish uskunalari quyidagi joylarda o’rnatiladi:

1) mittituman yoki gaz quvurining ayrim bo’limlarini berkitish uchun;

2) taqsimlash gaz quvurlaridan ajralgan tarmoqlari uchun;

3) GRPlarga kirish va chiqishda qo’yiladi; bunda zadvijkalar GRPdan kamida 5m masofada bo’lishi va 100 m dan uzoq bo’lmasligi kerak;

4) sanoat korxonasiga kirish devordan 2 m uzoqlikda bo’lishi kerak.

Zadvijkalar yer osti gaz quvurlarida gaz quduqlariga o’rnatiladi va ularning eng kichik diametri 50 mm bo’ladi. Zadvijkalar gazni berkitish hamda uning sarfini o’zgartirish uchun xizmat qiladi.

Materiali bo’yicha zadvijkalar ikkiga bo’linadi:

1) cho’yan ponasimon shpindeli chiqmaydigan zadvijkalar 30ch 47bk GOST 1235 – 67. Ular bosim 0,6 MPa gacha bo’lganda ishlatiladi;

2) po’lat zadvijkalar. Ular gaz bosimi 1,6 MPa gacha bo’lganda ishlatiladi.

Gaz quduqlari.

Seysmikligi 8 – 9 ball bo’lgan tumanlarda gaz quvurlari yer osti bo’lib, hamma gaz uskunalari po’latli va gaz quduqlarda joylashadi. Gaz quduqlari kichik va chuqur quduqlarga bo’linadi. Kichik quduqlarga zadvijkalarning diametri d_sh = 100 mm gacha bo’lsa ishlatiladi.