|
4 – rasm. Bir bosqichli gazlashtirish tizimlar.
1-magistral gaz quvuri; 2 - GTS; 3 - xalqasimon past bosimli gaz quvurlari; 4-istе'molcxilar tarmoq’i; 5-boshi bеrk gaz quvurlari.
O’rta bosimdan sanoat korxonalar va past bosimli gaz tarmoqlari GRP orqali ta’minlanadi. Bosimni oshishi gazlashtirish tizimida kichikroq diametrdagi quvurlar ishlatish imkonini beradi. Bu mablag’larni tejalishiga olib keladi. Lekin bosimni oshirib borish, tizimni ishlatishda katta talablar qo’yadi.
Uch va ko’p bosqichli gazlashtirish tizimlar yordamida katta shaharlar gazlashtiriladi. Chunki ikki bosqichli tizimlar qo’llanilganda, o’rta bosimli gaz quvurlarning diametrlari juda katta bo’lishi talab qilinadi va butun shahar hududi bo’yicha yuqori bosimli gaz quvurlari o’tkazishga ko’chalarning torligi sababli gaz quvurlaridan bino inshootlarigacha xavfsizlik yuzasidan talab qilinadigan masofalarni ta’minlash qiyinligi sabab bo’ladi. Bunday tizimlarda past, o’rta va yuqori bosimli gaz quvurlari ishlatilib, GTS dan chiqqan yuqori bosimli gaz quvurlari yirik gaz iste’molchilariga (DTES, IES, tuman qozonxonalari, kimyo korxonalari va boshqalar) gaz yetkazib beradi. Bundan tashqari, bu gaz quvurlaridan GRP lari yordamida o’rta bosimli gaz quvurlari ta’minlanadi. O’rta bosim gaz quvurlari esa sanoat, kommunal-maishiy korxonalarni, qozonxonalarni, hamda GRP lar yordamida past bosimli quvurlarni gaz bilan ta’minlaydi. Past bosimli gaz quvurlari esa asosan turar – joy binolarini va soatlik gaz sarfi 50 m3/soatdan oshmagan kichik maishiy – kommunal va umumiy ovqatlanish muassasalarini gaz bilan ta’minlaydi.
Bеrk va xalqasimon gaz quvurlari
Rejada joylashishi bo’yicha gazlashtirish tizimlari ikki turga bo’linadi: xalqasimon; bosh berk yoki tarmoqlangan tizimlar.
Xalqasimon tizimlar, o’zaro bog’liq bo’lgan tutash, xalqasimon gaz quvurlaridan iborat bo’ladilar. Bunday tizimning asosiy afzaligi, ularning ishonchlikidir. Chunki gazlashtirish tizimining biror uchastkasida avariya sodir bo’lib gaz oqimi berkilib qolsa, avariya bo’lgan uchastkadan keyin joylashgan (gaz oqimi bo’yicha) iste’molchilarga gaz qo’shni, xalqasimon quvur orqali yetib boradi va iste’molchilarni gazsiz qolishiga yo’l qo’yilmaydi. Lekin bunday tizimlarning kamchiligi, ulardagi gaz quvurlarining umumiy uzunligining kattaligi va natijada qurilishga ko’p kapital mablag’ talab qilishidir.
Tarmoqlangan boshi berk tizimlar shaharning har tarafiga tarmoqlangan boshi berk gaz quvurlaridan iborat bo’ladi. Quvurlarning oxirgi uchastkalari o’zaro tutashmagan. Shuning uchun bunday tizimlarga kamroq kapital mablag’ sarf bo’lib, qurilish orasiga tushadi. Lekin bunday tizimlarda biror joyda avariya bo’lsa, bu joydan keyin joylashgan (gaz oqimi bo’yicha) iste’molchilar gazsiz qoladi. Shuning uchun shaharlarida gaz ta’minotining ishonchliligini oshirish maqsadida kapital xarajatlar ko’proq bo’lsa ham xalqasimon tizimlar qo’llaniladi.
Tarmoqlangan, boshi berk tizimlar kichik aholi punktlarida, sanoat korxonalari hududida hamda biror shaharni gazlashtirish jarayoni boshlanishida qo’llanilishi mumkin. Bunda avval shaharning har tomonida boshi berk asosiy gaz quvurlari o’tkazilib, asosiy gaz iste’molchilari birinchi navbatda ta’minlanadi, keyinchalik esa, gazlashtirishni rivojlantirib, boshi berk gaz quvurlari o’zaro tutashtiruvchi gaz quvurlari bilan ulanib, xalqasimon gazlashtirish tizimlarini hosil qilish lozim. Shuning uchun boshi berk tizimlar kelajakdagi xalqasimon gazlashtirish tizimlarning asosini tashkil qilishi mumkin.
Loyihalashtirish mе'yorlari
Shahar gazlashtirish tarmoqlari asosan ikki bosqichda loyihalashtiriladi. Birinchi bosqichda texnik-ishchi loyiha ishlab chiqiladi. Ikkinchi bosqichda esa ishchi chizmalar ishlab chiqiladi. Texnik – ishchi loyihada shahar bosh rejasi asosida gazlashtirish tizimining sxemasi, gaz ist’emoli me’yorlari, yillik va soatlik gaz sarflari, iste’mol tartibi, gaz quvurini o’tkazish usullari va chizmalari, GRPlarning joylashishi, hamda gaz quvurlarining diametrlari aniqlanadi.
Bundan tashqari texnik-ishchi loyihada korroziyaga qarshi qoplamalarning turlari, elektr himoya usullari, quvurlar chuqurligi, tabiiy va sun’iy to’siqlardan o’tish loyihalari ishlab chiqiladi va bajariladigan ishlarning umumiy hajmi va ularga sarflanadigan mablag’lar va bu ishlarga ketadigan vaqtlar aniqlanadi. Texnik – ishchi loyiha tushuntirish xati shaklida berilib, unda 1:5000 masshtabdagi shahar bosh rejasida gaz quvurlarning sxemasi va moliyaviy smeta hisoblari beriliadi.
Ishchi chismalar GRPlar, gaz quvurlarning ayrim inshootlari, hamda tashqi gaz quvurlarining ayrim bo’laklari uchun 1:500 miqyosida yer osti inshootlarining joylashishi hamda ko’ndalang kesimlari bilan berilgan bo’ladi. Unda gaz quvurlari ayrim qo’zg’almas inshootlarga nisbatan bog’lab ko’rsatiladi. Bundan tashqari, GRPlarning joylashishi, ularga kelayotgan inshootlarning chizmalari beriladi. Ishchi chizmalar asosida smetalar tuziladi. Smetada qurilishning va undagi inshootlarning narxi hisoblanadi.
Odatda gazlashtirish tizimi loyihasi kelajakdagi 10 – 15 yil oldinga mo’lljalab tuziladi. Bunda aholining ko’payishi, kelajakda quriladigan sanoat, maishiy korxonalar, va boshqa iste’molchilar hisobga olinishi kerak. Bu davrning ikki – uch yili loyiha ishlab chiqarishga hamda aholi punktini gaz qabul qilishga tayyorlashga ketadi. Bundan tashqari 7 – 8 yil loyihada mo’lljallangan ko’rsatkichlarga yetish uchun ketadi. Ba’zi hollarda loyiha va qurilish ishlari ikki yoki uch navbatga mo’lljallab olib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
