O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maxsus sirtqi ta`lim fakulteti

So‟zlar	Mate matik amallar	Mate matik shakllar	N atural sonlar	Y uzliklar
Mate matik hadlar
.
.	+
.	800
.	2
.	Qo‟shiluvc hi
.
.	-
.	9
.	Ayiriluvchi
0.
1.	6
2.	600
3.	Ko‟paytuvc hi
4.
5.	*
6.	Bo‟linma
7.	:

Boshlang‘ich sinf matematika darslarida interfaol metodlardan foydalanish darsning samarali bo‘lishiga, o‘quvchilarning aqliy qobiliyatlarini o‘stirishga va mustaqil fikrlashga keng yo‘l ochib beradi.

2.1.Mashg’ulotlarini o'tkazishda didaktik o’yinlardan foydalanish.

Mashg’ulotlarda beriladigan topshiriqlarni yechishda turli xil didaktik o’yinning o’rni katta hisoblanadi bolalarda didaktik o’yinlar o’tkazish ularning o’quvchilarning har bir faoliyatida o’rni katta va bolaning hissiyotlarini ham yaxshi rivojlantiradi.

Didaktik o’yin didaktik topshiriqlarni ko’rishimiz mumkin va biz ularni taxlil qilamiz. Taxlil jarayonida turli xil test lardan foydalanishni ko’rishimiz mumkin.

Didaktik o‘yinlar ta‘limning ko‘rgazmaliligini, o‘qituvchining nutqini va bolalar harakatini o‘z ichiga oladi, buning natijasida idrokda (ko‘rish, eshitish, teri sezgisi belgilarida) birlik tug‘iladi. Bu esa o‘qituvchining aytganlarini bolalarning zehnan o‘ylab olishiga va o‘sha aytilganlarni ifodalab berishlariga, ya‘ni didaktik o‘yinlar qoidalarini o‘quvchilarning o‘zlari bajarishlariga imkon beradi. Didaktik o‘yinlarning bo‘ tarzda tuzilish xususiyatlari o‘quvchilar faoliyatini tahlil qilish imkoniyatini beradi. SHuning uchun ham barcha bolalar o‘yin vaqtida qiziqish bilan harakat qiladilar.

Didaktik o‘yinlar bolaning his-tuyg‘usiga ta‘sir etib, unda o‘qishga ijobiy munosabat va qiziqish xislatini tarkib toptiradi. Bolalar o‘yinni zo‘r mamnuniyat bilan o‘ynaydilar, o‘yin boshlanishini esa sabrsizlik bilan kutadilar, ularning ongida ertangi o‘quv kunining quvonchli manzarasi gavdalanadi.

Har bir didaktik o‘yinda ko‘pchilik bolalar yoki butun bir sinf o‘quvchilari ishtirok qiladi. Masalan, «Doiraviy misollar» o‘yinida hamma bolalar masala yechadi, «Zanjircha»da 10, «Do‘koncha»da 8—12 bola, «Narvoncha» da esa qariyb hamma o‘quvchilar masala yechadilar va hokazo.

Bundan tashqari, o‘yin jarayonida hatto bolalardan ba‘zi birlari bevosita ishtirok etmasa ham, ular o‘yinda imoishoralar vositasida bavosita qatnashadilar. Masalan, ko‘zlarini yumib, kim necha marta taqillatganini tinglaydilar, «Eng yaxshi hisobchi», «Kim aniqroq va tezroq» va shu o‘yinlarda o‘z o‘rtoqlarining misolni qanchalik to‘g‘ri-noto‘g‘ri yechayotganlarini kuzatib boradilar.

o‘yin paytida bolalar psixikasining individual xususiyatlari, ularda shartli reflekslarning paydo bo‘lish tezligi va ularning mustahkamligi yanada yaqqolroq namoyon bo‘ladi. Bu esa o‘qituvchiga o‘quvchilar faoliyatiga individual munosabatda bo‘lish imkonini beradi.

Bu o‘yinlarda bolalarning o‘z-o‘zlarini boshqara, tuta bilishga o‘rganishlarini ta‘kidlab o‘tgan edi. Bu o‘yinlar bolalarni intizomli qiladi.

Ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun o‘yinlar eng yaxshi o‘qitish usuli xisoblanadi. Kichik yoshdagi o‘quvchilar yozadilar, o‘qiydilar, savollarga javob beradilar, ammo bu holat ko‘pincha ularni qiziqtirmaydi va u passiv holatda bo‘ladi. Albatta, ta‘lim jarayonida bu o‘quvchilar ham o‘quv materialalrini ma‘lum bir darajada o‘zlashtiraadilar, ammo bu o‘zlashtirish passiv qabul qilish evaziga amalga oshadi. Bunday o‘zlashtirish esa puxta o‘zlashtirish uchun asos bo‘la olmaydi.

Atoqli pedagog K.D. Ushinskiy o‘yinlarni bolalar o‘zlashtirishi va bilimlarga aylantirishi mumkin bo‘lgan juda jiddiy mashg‘ulotlar deb hisoblagan: "Bolalar uchun o‘yin - bu haqiqat va u bolalarni o‘rab turgan olamga nisbatan qiziqarliroq. Qiziqarliligi shundaki, bola uni tushunadi, chunki bir qismini uning o‘zi yaratadi... Haqiqiy hayotda bola hech qanday mustaqillikka ega bo‘lmagan mavjudot bo‘lsa, o‘yin jarayonida u yetuk inson va o‘z kuchini mustaqil ravishda sinab ko‘ra oladi".

Bugungi kunda, didaktik olimlar tomonidan o‘quvchilarning o‘quv materiallariga bo‘lgan qiziqishini hamda faolligini orttirish va rivojlantirish uchun samarali o‘qitish usullarini ishlab chiqish ustida ish olib bormoqdalar. Bu esa mashg‘ulotlarda o‘quv materiallarini qiziqarli va yangicha shakllarda berish bilan bog‘liq. Ularning orasida matematik o‘yinlar alohida o‘rin tutadi.

O‘yin jarayonida har bir bolaga hos bo‘lgan tasavur qilish qobiliyati-dan foydalaniladi.

Bolalar o‘z tasavvurlari bilan o‘yinga tezda kirishadilar va odatda ular qanchalik murakkab vazifalarni bajarayotgan-liklarini sezmaydilar ham.

O‘yin – bolalar uchun mos bo‘lgan faoliyat turi bo‘lib, tevarak atrofdagi olamdan olgan taassurotlarini qayta ishlash usuli hisoblanadi. O‘yin jarayonida bolalarning mulohaza yurtish va tasavvur qilish qobiliyatlari, ruhiy kechinmalari, faolligi, o‘zaro muomalaga kirishish kabi hususiyatlari aniq ko‘rinadi.

Qiziqarli o‘yin bolalarning aqliy faolligini orttiradi va u mashg‘ulotlardagiga nisbatan murakkabroq masalalarni yecha olishi mumkin. Bu barcha mashg‘ulotlarni faqat o‘yinlar shaklida olib borish degani emas. O‘yin – bu o‘qitish usulalridan biri bo‘lib, boshlang‘ich sinflarda kuzatish, suhbat, o‘qish va boshqa metodlar bilan birga uyg‘unlashtirib olib borilganda yaxshi natijalar beradi.

O‘yin jarayonida o‘quvchilar o‘z bilim, malaka va ko‘nikmalarini turli sharoitlarda amaliyotda qo‘llashni o‘rganadilar. O‘yin – bu bolalarning mustaqil faoliyati bo‘lib, o‘z tengdoshlari bilan muloqotga kirishadi. Ularni umumiy maqsad birlashtiradi, maqsadga yetish uchun birgalikda xarakat qiladilar, umuiy kechinmalari esa bolalar ongida chuqur iz qoldirib, o‘zaro yordam, jamoaviy xayot ko‘nikmalarining shakllanishi va rivojlanishiga sabab bo‘ladi.

O‘yinlar kichik yoshdagi o‘quvchilar uchun katta ta‘limiy ahamiyatga ega bo‘lib, kundalik hayotdagi kuzatishlar va mashg‘ulotlar mobaynida ta‘lim berish bilan chambarchas bog‘liq. Bolalar mustaqil ravishda o‘yin masalalarini yechishga o‘rganadilar, masalalarni hal qilishning optimal usullarini topadilar, o‘z bilimlarini amalda qo‘llashga o‘rganadilarva ularni o‘z so‘zlari ilan ifodalashga xarkat qiladilar. Odatda, o‘yin vaqtida bolalar fikrlarini bir joyga to‘playdilar, intizomli va juda ham hushyor bo‘ladilar. SHuningdek, o‘yinlar bolalarning ahloqiy va aqliy tarbiya vositalaridan biri hisoblanadi.

Bugungi kunda ilmiy adabiyotlarda didktik o‘yinlarni to‘rt guruxga bo‘lish tavsiya etiladi: o‘rgatuvchi o‘yinlar, mexanizm, motivlashtiruvchi, jarayonli o‘yinlar. Bu guruxlarga quyidagi turdagi o‘yinlar kiradi: