O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat univеrsitеti



Download 7,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet163/190
Sana16.07.2021
Hajmi7,84 Mb.
#120887
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   190
Bog'liq
bolalar adabiyoti

Tolstoy  Lev  Nikolayevich (1828-1910)  rus  yozuvchisi.  Rossiyadagi  qadimiy 
dvoryanlar  sulolasidan,  Qozon  universitetining  arab-turk  va  huquqshunoslik 
fakultetlarida  o‘qigan.  1851-53-yillarda  Kavkazda  bo‘lib,  janglarda  ishtirok  etgan. 
1855-yilda Peterburgga borib, N. A. Nekrasovnnng “Sovremennik” (“Zamondosh”) 
jurnali  va  jurnal  atrofidagi  yozuvchilar  (I.  S.  Turgenev,  I.  A.  Goncharov,  N.  G. 
Chernishevskiy  va  b.)  bilan  hamkorlik  qilgan.  Bolalik  kezlarida  rus  va  arab  xalq 
ertaklari,  A.S.Pushkin  she’rlari,  shuningdek,  Yusuf  haqidagi  Injil  rivoyati  ta’sirida 
she’rlar yozgan. Birinchi yirik asari – “Inson kamolotining to‘rt davri" avtobiografik 
asari  (“Bolalik”,  1852;  “O‘smirlik”,  1852-54;  “Yoshlik”,  1855-57;  “Yigitlik”, 
yozilmay  qolgan).  Urush  lavhalari  va  askarlarning  maishiy  turmushi  Tolstoyning 
“Sevastopol  hikoyalari”  (1855)  to‘plamiga  kirgan  hikoya  va  ocherklarida  o‘z 
ifodasini topgan. 
50-yillar  Tolstoy  ruhiy  hayot  lavhalari  va  maishiy  turmush  tafsillarini  tarixiy 
voqealarning  keng  manzarasi,  hayotning  axloqiy-falsafiy  asoslari  tasviri  bilan 
uyg‘unlashtirishga harakat qiladi.  
Rus va jahon adabiyoti xazinasidan mustahkam o‘rinolgan “Urush va tinchlik” 
(1863-69)  epopeyasi  Tolstoyning  60-yillarda  ijodiy  kamolotga  erishganidan 
shahodat beradi. Ayrim adabiyotshunoslar garchand bu asarni Tolstoyning o‘z davri 
muammolaridan qochishi, deb baholagan bo‘lsalarda, yozuvchi “Urush va tinchlik” 
romani bilan o‘z davrida ro‘y bergan va o‘zi shaxsan guvoh bo‘lgan voqealarga faol 
munosabat bildirgan. Eng  muhimi, u Napoleonning 1805-07 va 1812-14 yillardagi 


311 
 
harbiy  yurishlari  mavzuiga  murojaat  etib,  ko‘plab  qahramonlar  ishtirok  etgan  epik 
voqealar  bilan  birga  qahramonlarning  ruhiy  tasvirlari  ilk  bor  katta  mahorat  bilan 
uyg‘unlashgan tarixiy roman janrini yaratdi. Holbuki, 19-asr o‘rtalarida epik asarlar 
davri  o‘tdi,  degan  fikrlar  keng  tarqalgan,  60-yillarda  rus  jamiyatida  kuch  ola 
boshlagan  sinfiy  ziddiyat  va  kurashlar  esa  “Urush  va  tinchlik”dek  epopeyaning 
maydonga kelishi uchun unumli zamin bo‘la olmas edi. 1812- yildada Rossiyaning 
Napoleon  qo‘shinlari  tomonidan  bosib  olinishi  mumkinligi  bir-biri  bilan  kelisha 
olmagan  turli  tabaqa  va  sinflarni  dushmanga  qarshi  kurashshiori  ostida 
birlashtirdiki,  Tolstoyning  rus  xalqi  ongidagi  ana  shu  uyg‘onishga  murojaat  etishi 
“Urush va tinchlik” romanining yuzaga kelishi uchun hayotbaxsh zamin vazifasini 
o‘tadi. 
Tolstoyning  70-yillar  ijodida  “Anna  Karenina”  romani  alohida  mavqega  ega. 
“Urush  va  tinchlik”dan  bu  romanni  yozguniga  qadar  bo‘lgan  davrda  Tolstoyning 
rus  jamiyatidagi  ijtimoiy  tenglik  va  adolat  to‘g‘risidagi  orzu  umidlari  ro‘yobga 
chiqmadi. 60-yillardagi islohot yozuvchi kutgan natijani bermadi. Mazkur romanda 
Tolstoyning  jamiyat  hayotida  kechayotgan  noxush  jarayonlar  haqidagi  iztirobli 
o‘ylari aks etdi. Romanda Kareninlar, Oblonskiylar va Levinlardan iborat 3 oilaning 
bir-biri  bilan  chatishgan,  ammo  mustaqil  sujet  chizig‘iga  ega  bo‘lgan  tarixi  tasvir 
etilgan.  Tolstoy  aksar  rus  yozuvchilaridek,  nasroniy  diniga  katta  e’tiqod  qo‘ygan, 
hayotda ro‘y berayotgan voqealarga va kishilarning xatti-harakatlariga ham shu din 
nuqtayi  nazaridan  yondashgan.  Uning  diniy  qarashlari  jamiyat  va  shu  jamiyatda 
yashovchi  kishilarga,  binobarin,  u  yoki  bu  qahramoniga  bo‘lgan  munosabatiga, 
shak-shubhasiz,  ta’sir  o‘tkazgan.  Tolstoyning  oila  masalasiga,  chunonchi, 
Kareninlar  oilasida  sodir  bo‘layotgan  voqealarga  yondashuvida  ham  diniy 
qarashlari seziladi.U jamiyat a’zolarida qanday chirkin xislatlar  mavjud bo’lmasin, 
kishilar  diniy  qonun-qoidalar  doirasida  harakat  qilishlari  lozim,  aks  holda  jamiyat 
halokat sari boradi, degan fikrdan kelib chiqib, qahramonlar obrazini yaratadi. 
70-yillarda  ruhiy  iztirob  iqlimida  yashagan  Tolstoy  o‘z  hayot  yo‘lini  qayta 
nazardan o‘tkazdi va shu jarayonda ijtimoiy kelib chiqishi, tarbiyasi va hayot yo‘li 
bilan  bog‘liq  jamiyat  qatlamining  ma‘naviy  asoslari  yolg‘onga  asoslangan,  degan 
xulosaga  keldi.  Uning  bunday  qarashlari  “Iqrornoma”  (1880)  va  “E’tiqodim 
nimada?” (1884) asarlarida  o‘z ifodasini topdi. 
Tolstoyning bolalar uchun yozgan qator hikoyalari Saidrasul Aziziy (“Ustodi 
avval”,  1902),  Aliasqar  Kalinin  (“Muallimi  soniy”,  1903),  Abdulla  Avloniy 
(“Birinchi  muallim”,  1909;  “Ikkinchi  muallim”,  1912)  singari  jadid 
ma’rifatparvarlarining  o‘quv  qo‘llanmalari  va  darsliklarida  e’lon  qilingan  hamda 
usuli savtiya maktablarida o‘qitilgan. 

Download 7,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish