O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

 
 
 
 
 
 

---

18 
1 bob. 1.1 O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim To‘g‘risida”gi va
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘risida»gi qonunlarining mazmun 
mohiyati
O‘zbekiston Respublikasi ta’lim tizimining metodologik asoslari quyidagilar 
hisoblanadi. 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
konstitutsiyasi 
O‘zbekiston 
Respublikasining «Ta’lim to‘risida»gi qonuni: O‘zbekiston Respublikasining 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘risida»gi qonuni Qomusiy qonun, 
O‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyasi O‘n ikkinchi chaqirig’i O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashining o‘n birinchi sessiyasida 1992-yil 8-dekabrda 
qabul qilingan. Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul 
qilinganligini nishonlash maqsadida Konstitutsiya qabul qilingan kun- 8 dekabr 
umumxal bayrami va dam olish kuni sifatida belgilab qo‘yilgan. 1978 yilda qabul 
qilingan O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 1992 yil 8 dekabrdan 
boshlab o‘z kuchini yo‘qotgan. Mazkur qonunda O‘zbekiston xali -inson 
huquqlariga va davlat suvereniteti oyalariga sodiqligini tantanali ravishda e’lon 
qilib; hozirgi va kelajak avlodlar oldidagi yuksak ma’suliyatini anglagan holda 
o‘zbek davlatchiligi rivojining tarixiy tajribasiga suyanib; -demokratiya va ijtimoiy 
adolatga sadoqatini namoyon qilib; xalqaro uuning umum e’tirof etilgan qoidalari 
ustunligini tan olgan holda; -respublika fuqarolarining munosib hayot 
kechirishlarini ta’minlashga intilib; -insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo 
etishni ko‘zlab; -fuqarolar tinchligi va milliy totuvligini ta’minlash maqsadida; -
o‘zining maxtor vakillari siymosida O‘zbekiston Respublikasining mazkur 
konstitutsiyasini qabul qilgan. Respublikamiz asosiy qomusi VI bo‘lim 26 bob va 
128 moddadan iborat. Konstitutsiya mohiyati va mazmuni boshqa ijtimoiy fanlarni 
o‘rganish davrida chuqur o‘rganganligi bois, uning bevosita ta’lim-tarbiya bilan 
bog’liq 41 va 42 moddalariga qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. 
Konstitutsiyamizning 41-moddasida. har kim bilim olish huquqiga ega. Bepul 
umumiy ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi. Maktab ishlari davlat 
nazoratidadir. 

---

19 
42-moddasida. har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniyat 
yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi. Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy 
va texnikaviy rivojlanishiga g‘amxo‘rlik qiladi deb belgilab o‘yilgan. 
Mustaqil O‘zbekistonning birinchi "Ta’lim to‘g’risidagi" qonuni 1992 yil 2 
iyulidan amalga joriy etilgan bo‘lib, u VII bo‘lim 44 moddadan iborat edi. 
Amaldagi ta’lim to‘g’risidagi qonunga binoan respublikamizda hech bir 
mamlakatda avval ishlab chiqilmagan va amalga joriy etilmagan «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi to‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining qonunidir. Bu 
qonun ham O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi IX-sessiyasida 1997 yil 29 
avgust kuni qabul qilingandir. 
Fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-unar o‘rgatishning huquqiy asoslarini 
belgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini 
ta’minlashga qaratilgan. 
Uzluksiz ta’lim tizimi va turlari: maktabgacha ta’lim; umumiy o‘rta ta’lim; 
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi; oliy ta’lim; oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim; 
kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; maktabdan tashqari ta’lim. 
Pedagog va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash , ayta tayyorlash va ularning 
malakasini oshirish. 
Ta’lim jarayonini mazmunan isloh qilish. 
Ma’naviy-axloqiy tarbiya va ma’rifiy ishlar. 
Iqtidorli bolalar va iste’dodli yoshlar. 
Ta’lim tizimini boshqarish. 
Kasb-hunar ta’limi sifatini nazorat qilish tizimini shakllantirish. 
Ta’lim tizimini moliyalash. 
Moddiy-texnikata’minoti. 
Ta’lim tizimining yaxlit axborot makonini vujudga keltirish. (monitoring). 
Ta’ lim xizmati ko’rsatish bozorini rivojlantirish. 
Ta’lim sohasida ijtimoiy kafolatlarni ta’minlash hamda bu sohani davlat 
tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi. 
Fan va ta’lim jarayonlari aloqalarini rivojlantirish. 

---

20 
Ishlab chiqarish va ta’lim tizimi integratsiyalashuvini rivojlantirish. 
Ta’ lim bilan kadrlar tayyorlash soasidagi xalqaro hamkorlik. 
V.Bo‘lim. Dasturni ro‘yobga chiqarishga doir tashkiliy chora tadbirlar 
Uzluksiz ta’lim tizimi o‘z ichiga quyidagilarni qamrab oladi: 
maktabgacha ta’lim; umumiy o‘ rta ta’ lim; o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi; oliy 
ta’lim; 
oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim; kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta 
tayyorlash; maktabdan tashqari ta’lim. Uzluksiz ta’lim kadrlar tayyorlash 
tizimining asosi. O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy-itisodiy taraqqiyotini 
ta’minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va 
madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustuvor sohadir. 
Uzluksiz ta’lim ijodkor, ijtimoiy faol, ma’naviy boy shaxs shakllanishi va 
yuqori malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlanishi uchun zarur shart-
sharoitlar yaratadi. 
Ta’lim muassasalarini hududiy yo‘nalishga o‘tkazish va tarkibiy tuzilmasini 
o‘zgartirish ishi amalga oshiriladi. Uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirish va uning 
samaradorligini baolash monitoringi amalga oshiriladi. 
Uzluksiz ta’lim tizimi uchun pedagog kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash 
ustivorligi ta’minlanadi. 
Ta’limning uzluksizligi shunday ma’no beradiki, inson tug’ilgandan boshlab toki 
umrining oxirigacha ta’lim olish imkoniyatiga ega bo‘lsin. 
Kasb-hunar ta’limi- talabalarning kasb-hunarga moyilligini, layoqatlarini, 
bilim va ko‘nikmalarini chuur rivojlantirish ularning tanlagan yo‘nalishlari 
bo‘yicha bir yoki bir necha zamonaviy kasb egallash imkonini beradi. 
Oliy ta’lim - uzluksiz ta’lim tizimining yuqori malakali mutaxassislar 
to‘yyorlovchi mustaqil turi. U oliy ta’lim muassasalarida amalga oshiriladi. Oliy 
ta’lim quyidagi ikki bosqichdan iborat: bakalavriat va magistratura. 
Bakalavriat - o‘rta masus kasb-hunar ta’limi negizida oliy ta’lim yo‘nalishlaridan 
biri bo‘yicha fundamental bilimlar beradigan, o‘qish muddati to‘rt yildan kam 
bo‘lmagan tayanch oliy ta’lim; 

---

21 
Magistratura - bakalavriat negizida o‘qish muddati kamida ikki yil bo‘lgan ani 
mutaxassislik bo‘yicha oliy ta’lim; Bakalavr. magistr- oliy ta’limning tegishli 
bosqichiga muvofiq dasturlarni mavaffaqqiyatli o‘zlashtirgan shaxslarga 
beriladigan akademik darajalardir. 
Yuqorida keltirilgan jumlalar mazmuni, ular umuman respublikamiz ta’lim 
tizimi, shuningdek kasb-hunar ta’limining ham metodologik asosi ekanligiga 
ishoradir. Kasb-hunar ta’limining metodologik asoslarisiz uni maqsadi, vazifalari, 
mazmuni, tashkil etish shakllari, metod va vositalari, ishtirokchilari, natijalari 
hamda bu jarayonga ta’sir etuvchi omillarni o‘rganish mumkin emas. Kasb-
ta’limining metodologik asoslari uning me’yoriy hujjatlarni aniqlashga imkon 
beradi.