O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

- ( u ) v affiksi
bilan yasaluvchi harakat nomidagi fe’l undosh bilan tugaganda, 
u
unlisi orttiriladi: 
bor-boruv. 
So‘z oxiri 
i
bilan tugagan bo‘lsa, 
i
tovushi 
u
tovushiga, 
a
bilan tugagan bulsa, 
a
tovushi 
o
tovushiga o‘tadi: 
o‘qi-o‘quv, ishla-ishlov.
-(u)v
affiksi bilan yasaluvchi shakl ko‘proq ot ma’nosida qo‘llanadi. Shu bois, 
-
(u)v
affiksi yordamida yasalgan harakat nomining ayrimlari butunlay otga ko‘chgan 
bo‘ladi: 
saylov, chanqov, qistov, o‘quv 
kabi. 
- m o q affiksi
bilan yasaluvchi harakat nomi 
-(u)v
affiksi yordamida yasaluvchi 
shaklga nisbatan ham kam qo‘llanadi. Harakat nomi shakllari har doim ham biri o‘rnida 
ikkinchisini 
qo‘llab 
bo‘lmaydi. 
Masalan,
Talabalarning 
bilim 
olishini 
yaxshi 
tashkillashtirish uchun mustaqil talimga alohida e’tibor berish zarur
, gapida qo‘llangan 
–
ish
qo‘shimchasi bilan shakllangan barcha harakat nomini –moq yoki 
–v/uv
qo‘shimchali 
shakl bilan almashtirib bo‘lmaydi. 
Harakat nomining yuqoridagi uchala shakli ham bo‘lishsizlik ko‘rsatkichi -ma affiksini 
qabul qilmaydi. Ularning bo‘lishsiz shakli -maslik affiksi yordamida yasaladi: 
ketmaslik, 
aytmaslik 
kabi. –maslik asosida hosil bo‘lgan bo‘lishsizlik harakat nomining boshqa 

---

114 
shakllariga nisbatan 
–sh (-ish
) affiksiga mazmunan yaqinligi mavjud: 
o‘qish-o‘qimaslik. 
borish-bormaslik
. 
8-§. Sifatdosh s
ifat kabi narsaning belgisini bildirib, gapda aniqlovchi vazifasiga 
xoslangan fe’l shaklidir: 
kelgan odam, ishlayotgan yigit 
kabi. 
Sifatdosh, barcha fe’llar kabi o‘timli va o‘timsizlik, nisbat, bo‘lishli-bo‘lishsizlik 
hamda zamon kategoriyalariga xos ma’nolarda kela oladi. Ular zamon ma’nosiga ko‘ra uch 
guruhga bo‘linadi: 1) o‘tgan zamon sifatdoshi, 2) hozirgi zamon sifatdoshi, 3) kelasi zamon 
sifatdoshi.