O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

9-§. 
Boshqa 
turkumlarga 
oid 
so‘zlarning 
olmoshga 
ko‘chishi 
(pronominalizatsiya).
Nutqda ba’zi ot, sifat va sonlarning asl ma’nosi o‘zgarib olmoshga 
yaqinlashadi. Bu hodisaga pronomi-nalizatsiya deyiladi (pronom - lotincha olmosh 
degan ma’noni bildiradi.) Masalan, 
odam, kishi, inson, nafas 
kabi otlar; 
ba’zi, boshqa, 
ayrim, tubandagi, quyidagi 
kabi sifatlar; 
bir 
soni olmoshga yaqinlashadi. 
Boshqa turkumga mansub so‘zlarning olmoshga yaqinlashishi, asosan quyidagi holatlarda 
ko‘rinadi: 1) hech qanday affikslar olmay, asosiy morfema shaklida kelganda: 
Odamning 
ketgisi kelmaydi 
(mening ketgim kelmaydi). 
Yutuqlarni ko‘rib, quvonasan kishi. (Men 
quvonaman yoki... hamma quvonadi); 
2) son turkumiga xos ayrim so‘zlar ko‘pincha I I I
shaxs egalik affikslarining qo‘shilishi bilan olmoshga yaqinlashadi: 
Biri kitob o‘qmoqda, 
biri shaxmat o‘ynamoqda, boshqalari turli o‘yinlar bilan band (kimdir kitob o‘qiydi, 
kimdir shaxmat o‘yini bilan band).
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Olmoshning o‘ziga xos belgilari nimalarda ko‘zga tashlanadi? 
2.
Olmoshlarning turkumlararo tavsifini tuzing. 
3.
Olmoshlarning ma’no turlari haqida ma’lumot bering. 
4.
Omoshlarning so‘z yasalishi va so‘z o‘zgarishi, shakl yasalishiga munosabati nimalarda 
ko‘rinadi? 
5.
Olmosh vazifasida ishlatiladigan so‘zlar. 
6.
Olmoshlarda sinonimlik, omonimlik masalasi xususida nimalarni bilasiz? 
 
ZARURIY ADABIYOTLAR 

---

105 
1.
Ш. 
Шоабдураќмонов, 
М.Асљарова, 
А.Ќожиев, 
И.Расулов, 
Х.ДониёровЌозиргињзбекадабийтили. 1-љисм .Т., «Њљитувчи» 1980. 
2.
Њзбек тили грамматикаси. 1-том. Т., «Фан» 1975. 
3.
У.Турсунов, Ж.Мухторов, Ш.Раќматуллаев Ќозирги њзбек адабий тили. Т., «Њљитувчи» 
1992. 
4.
М.Мирзаев, С.Усмонов, И.Расулов Њзбек тили. Т., «Њљитувчи» 1978.