O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

men, sen, 
biz, siz, u, kim, nima, har kim, hamma, hech nima
kabi ot vazifasidagi olmoshlar shaxs va narsaga 
ishora qilib, otlarga xos so‘z o‘zgartiruvchi-larni qabul qiladi va gapda ega, to‘ldiruvchi, qaratqichli 
aniqlovchi vazifasini bajaradi. Masalan: 
Biz abadiy bahormiz, biz insoniyat kelajagimiz. Har kimning 
o‘z kasbi o‘ziga aziz. Qadrdan do‘stlarning uchrashuvi barchani o‘ziga jalb etdi; 
2) 
qanday, qaysi, 
bu, shu, shunday, allaqanday, qandaydir, ba’zi
kabi olmoshlar belgiga ishora qilib, gapda 
sifatlar singari ot oldida keladi va sifatlovchi aniqlovchi, hol, kesim vazifasini bajaradi: 
kecha 
savollarni bo‘lib olgan ba’zi bolalar o‘qituvchini quvonib kutib oldi; 
3) Ne
cha, nechanchi, qancha, 
har qancha, bir Necha
kabi olmoshlar sonlar kabi miqdor ifodalaydi va gapda ot oldida kelib, 
sifatlovchi aniqlovchi vazifasini bajaradi. Biroq, olmoshlar hech qachon o‘zidan avval aniqlovchi 
olmaydi:
Ro‘yxatga nechanchi o‘rinda yozildingiz? ; 
4) 
Nega, qalay, qani
kabilar harakat belgisini 
ifodalaydi va gapda hol vazifasini bajaradi: 
nega o‘qimaysan, nega javob bermaysan? Gapir! 
7. Olmoshlar ergashgan qo‘shma gap tarkibida nisbiy so‘z sifatida ham ishtirok etadi: 
Kim ko‘p 
mehnat qilsa, u yaxshi yashaydi. Shuni unutmaslik kerakki, umidsizlik kishining hayotga bo‘lgan 
qiziqishini so‘ndiradi. 
8.Olmoshlar ma’no xususiyatlariga ko‘ra 1) kishilik, 2) ko‘rsatish, 3) so‘roq, 4) o‘zlik, 5) 
belgilash, 6) bo‘lishsizlik,7) gumon kabi turlarga bo‘linadi. 
2-§. Kishilik olmoshlari
nutq so‘zlanayotgan paytda ishtirok etgan yoki tilga olingan shaxs va 
narsaga ishora qiluvchi so‘zlardir. Kishilik olmoshlari asosan ot o‘rnida qo‘llanadi va uch shaxsni 
ifodalaydi: 1-shaxs (men) – so‘zlovchi, 2-shaxs (Sen) – tinglovchi, 3-shaxs (u) – nutq jarayonida 
ishtirok etmaydigan, so‘zlovchi va tinglovchi tomonidan eslatilgan shaxs yoki narsani ifodalaydi. 

---

97 
Ko‘plikda esa 1-shaxs (biz) – so‘zlovchi va boshqa shaxslarni, 2-shaxs (siz) tinglovchi va boshqa 
shaxslarni, 3-shas (ular) nutq jarayonida ishtirok etmaydigan birdan ortiq shaxs yoki narsani 
ifodalaydi. 
Sh a x s 
B i r l i k 
K o‘ p l i k 
1- shaxs (so‘zlovchi)
men 
biz 
2- shaxs (tinglovchi) 
sen 
siz 
3- shaxs (o‘zga) 
u 
ular 
1. Kishilik olmoshlari nutqda quyidagi xususiyatrga ega bo‘ladi:
1) kishilik olmoshlari, o‘z ma’nosidan tashqari, shaxs va son ma’nosi ko‘chgan 
holda qo‘llanishi mumkin. Masalan, kamtarlik ma’nosida