O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «Fizika – matematika»

Qovun urug’i yog’i. Qovun urug’i yog’i prеsslash uslida olinadi. Tarkibida qurimaydigan yog’ kislotasi sеrobligi bois o’ta xushta'm va mazzali bo’lib, inson organizmida tеz so’riladi.
Qovun yog’i ta'mi bo’yicha kungaboqar yog’iga juda yaqin bo’lib, undan pazandachilikda va turli xildagi salatlar tayyorlashda foydalinish mumkin. Bundan tashqari, bu mahsulot shifobaxshligi bois tibbiyotda ham qo’llaniladi.
Zaytun yog’i. Zaytun moyli o’simliklar guruhiga kiradi. Mеvalaridan eng sifatli, tarkibida inson organizmi uchun zararli moddalar bo’lmagan, hazm bo’lish darajasi o’ta yuqori bo’lgan shifobaxsh moy olinadi. Zaytun yog’i ta'mi, xushbo’yligi, dorivorligi bilan istе'mol moyi sifatida birinchi o’rinni egallaydi, shuningdеk, undan shafobaxsh kamfora va vitaminli eritmalar, turli xil xushbo’y atir-upalar tayyorlashda foydalaniladi. Tajriba qurilmasi sifatida amaldagi SF-46 spektrofotometrli va uning mukammallashtirilgan tizimi tanlanadi va moy kiritilgan kristallning 600–1100 nm to’lqin uzunliklar sohasidagi yorug’likni o’tkazish va yo’tilishlari yozib olindi. Moylarning turli xil to’lqin uzunliklariga mos keluvchi o’tkazish koeffitsiyentlarini o’lchab jadvalga kiritdim . O’lchash tajribasi har bir nuqtada uch marta bajardim hamda o’rtacha qiymatlar, ba’zi sohalarda apsalyut xatoliklar va nisbiy xatoliklar hisoblandi. Hisoblangan o’rtacha qiymatga mos keluvchi to’lqin uzunliklar bo’yicha o’tkazish koeffitsiyentlarning spektral xarakteristikasining chizigi chizildi. Olingan optik o’tishlarni moyning adabiyotlardan solishtirib ishonchligini ko’rdim
Mukammallashtirilgan spektral fotometr yordamida 600-1100 nm sohada yo’tilish chizmada spektri yozildi. O’tkazish koeffitsiyenti spektiri grafigi va yo’tilish koeffitsiyenti spektirining grafigini solishtirib ham mumkinki ikkala holda ham optik utishlar bir–biriga juda mos keladi. Multiklitdagi ta’kidlangan o’tishlar kristall maydon ta’sirida bajarilishini 600-1100 nm spektral sohalarda kuzatiladi. Kuzatilgan optik o’tishlar takidlangan o’tishlarda mosligini juda yaqin joylashgan energetik satxlardan hosil bo’lishi bilan aniqlanadi.
Ikkinchi bobdagi ma’lumotlar va natijalarda kelib quyidagi xulosalarni qilish mumkin. Moyning koeffisiyentlari to’lqin uzunliklariga bog’liqligi spektri 600-1100 nm to’lqin uzunliklar sohasida o’lchandi. Multiklitda kuzatiladigan yorug’likni yo’tilishlari 640 - 1100 nm.
3.4.1-jadval.
Dog’langan paxta moyi uchun yorug’lik o’tkazish koeffitsiyentining to’lqin uzunlikka bog’liqligi.

λ(nm)	τ1	τ2	τ3		Δτ1	Δτ2 	Δτ3		ɛ %
600	10,230	10,180	9,983	10,131	0,099	0,049	0,148	0,099	0,974
610	11,730	11,720	11,730	11,727	0,003	0,007	0,003	0,005	0,039
620	13,000	12,940	12,940	12,960	0,040	0,020	0,020	0,027	0,206
630	13,370	13,420	13,440	13,410	0,040	0,010	0,030	0,027	0,199
640	14,150	14,130	14,010	14,097	0,053	0,033	0,087	0,058	0,411
650	14,800	14,650	14,760	14,737	0,063	0,087	0,023	0,058	0,393
660	15,990	15,880	15,950	15,940	0,050	0,060	0,010	0,040	0,251
670	17,140	17,200	17,190	17,177	0,037	0,023	0,013	0,025	0,143
680	18,490	18,470	18,470	18,477	0,013	0,007	0,007	0,009	0,049
690	19,520	19,530	19,530	19,527	0,007	0,003	0,003	0,005	0,023
700	20,410	20,430	20,420	20,420	0,010	0,010	0,000	0,007	0,033
710	21,410	21,390	21,300	21,367	0,043	0,023	0,067	0,045	0,209
720	22,170	22,160	22,190	22,173	0,003	0,013	0,017	0,011	0,049
730	22,680	22,700	22,710	22,697	0,017	0,003	0,013	0,011	0,049
740	22,990	22,990	23,000	22,993	0,003	0,003	0,007	0,004	0,018
750	23,220	23,140	23,150	23,170	0,050	0,030	0,020	0,033	0,144
760	23,900	23,870	23,900	23,890	0,010	0,020	0,010	0,013	0,056
770	26,280	26,240	26,230	26,250	0,030	0,010	0,020	0,020	0,076
780	27,570	27,550	27,560	27,560	0,010	0,010	0,000	0,007	0,024
790	28,010	28,090	28,090	28,063	0,053	0,027	0,027	0,035	0,126
800	28,470	28,340	28,360	28,390	0,080	0,050	0,030	0,053	0,188
810	28,810	28,810	28,820	28,813	0,003	0,003	0,007	0,004	0,015
820	29,020	29,050	29,050	29,040	0,020	0,010	0,010	0,013	0,046
830	29,730	29,700	29,710	29,713	0,017	0,013	0,003	0,011	0,037
840	30,400	30,340	30,260	30,333	0,067	0,007	0,073	0,049	0,161
850	31,210	31,190	31,190	31,197	0,013	0,007	0,007	0,009	0,029
860	31,560	31,560	31,640	31,587	0,027	0,027	0,053	0,036	0,113
870	30,520	30,540	30,540	30,533	0,013	0,007	0,007	0,009	0,029
880	27,930	27,960	27,900	27,930	0,000	0,030	0,030	0,020	0,072
890	23,740	23,690	23,730	23,720	0,020	0,030	0,010	0,020	0,084
900	22,210	22,210	22,160	22,193	0,017	0,017	0,033	0,022	0,100
910	16,510	16,380	16,490	16,460	0,050	0,080	0,030	0,053	0,324
920	13,270	13,270	13,280	13,273	0,003	0,003	0,007	0,004	0,032
930	13,800	13,790	13,780	13,790	0,010	0,000	0,010	0,007	0,048
940	24,410	24,440	24,430	24,427	0,017	0,013	0,003	0,011	0,046
950	30,900	30,900	30,860	30,887	0,013	0,013	0,027	0,018	0,058
960	33,080	33,100	33,130	33,103	0,023	0,003	0,027	0,018	0,053
970	34,390	34,350	34,380	34,373	0,017	0,023	0,007	0,015	0,045
980	34,770	34,570	34,590	34,643	0,127	0,073	0,053	0,084	0,243
990	33,060	33,010	33,160	33,077	0,017	0,067	0,083	0,056	0,169
1000	30,300	30,310	30,370	30,327	0,027	0,017	0,043	0,029	0,096
1010	26,180	26,190	26,050	26,140	0,040	0,050	0,090	0,060	0,230
1020	24,100	24,070	24,070	24,080	0,020	0,010	0,010	0,013	0,055
1030	22,330	22,570	22,620	22,507	0,177	0,063	0,113	0,118	0,524
1040	22,650	22,610	22,920	22,727	0,077	0,117	0,193	0,129	0,568
1050	24,480	24,590	23,720	24,263	0,217	0,327	0,543	0,362	1,492
1060	30,300	30,290	30,280	30,290	0,010	0,000	0,010	0,007	0,022
1070	33,170	33,160	33,120	33,150	0,020	0,010	0,030	0,020	0,060
1080	35,020	34,980	35,120	35,040	0,020	0,060	0,080	0,053	0,152
1090	36,940	37,060	37,160	37,053	0,113	0,007	0,107	0,075	0,204
1100	38,100	38,110	38,080	38,097	0,003	0,013	0,017	0,011	0,029

3.4.1.-chizma. Dog’langan paxta moyi uchun yorug’lik o’tkazish koeffitsiyentining to’lqin uzunlikka bog’liqligi.

2.4.2-jadval.
Dog’lanmagan paxta moyi uchun yorug’lik o’tkazish koeffitsiyentining to’lqin uzunlikka bog’liqligi.