O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

14.2.
 
Plank nazariyasi. Kvant parametrlari 
 
Plank 
gipotezasi yorug’lik kvanti 
haqidagi tuhsunchaning paydo bo’lishiga olib 
keladi va unga 
foton 
deb nom berilgan. Foton 
quyidagi xarakteristikalarga ega: 
Fotonning energiyasi: 

hc
hv
E


, 
(14.2) 
massasi 

c
h
c
hv
c
E
m



2
2
, (14.3) 
impulsi 

h
c
hv
mc
p



(14.4) 

---

92 
Yuqoridagi ifodalarda 

c
v

ekanligi e’tiborga olingan. c=3·10
8
m/s – 
yorug’likning bo’shliqdagi tezligi. 
Foton yorug’lik tezligiga teng bo’lgan tezlik bilan harakatlanadi. Uni 
sekinlashtirib ham, tezlatib ham bo’lmaydi. Shuning uchun fotonning 
tinchlikdagi massasi to’g’risida gapirish ma’noga ega emas.
Plank formulasi 
Plank o’zining gipotezasiga asosan statistik fizika qonunlaridan 
foydalanib absolyut qora jismning nurlanish qobiliyatiga bog’liq bo’lgan 
kattalikni ifodalovchi quyidagi formulani hosil qildi: 
1
1
2
5
2


T
k
hc
T
e
c
h
R




(14.5) 
Bu ifoda Plank formulasi deb ataladi. Plank formulasi asosida 
hisoblangan 
T
R

ning qiymatlari tajriba qiymatlari bilan to’lqin 
uzunliklarning barcha sohalarida mos keladi.
Plank formulasida: 
h
- 
Plank doimiysi, 
c - 
yorug’likning vakuumdagi 
tezligi, λ - nurlanish to’lqin uzunligi, 
k
- Bolsman doimiysi, 
T
- harorat. 
Plank formulasidan foydalanib absolyut qora jism nurlanishining 
empirik ravishda aniqlangan barcha qonunlarini hosil qilish mumkin.